زبان و ادبیات دوره هخامنشیان

در آن دوره ضبط نوشته ها به صورت کتیبه خیلی رایج بود و سنگ نبشته ی بیستون بهترین و مهمترین ثمره ی کتیبه نگاری است.
ایرانی ها خط اکدی را سرمشق قرار داده خط میخی را اختراع کردند، ولی الفبای ایرانی بر خلاف اکدی دارای حروف مصوته و هجایی است.
امروزه ، از زمان هخامنشیان هیچ کتابی در دست نیست و زبان این سلسله قدیمی ایران فقط در سنگ نبشته ها محفوظ مانده است.

مطالب این سنگ نبشته ها دارای زمینه ی معنوی خاص خود است و تاکید بر قدرت شاهی نشانه ی بارز استبداد شرقی است. پادشاه با اظهار به عنایت خدا، اهورامزدا، سلطنت می کند. او بالاترین و تنها فرمانروای قانونی بر روی زمین است. ایستادگی در برابر او یا انکار حقش دروغ محسوب می شود که بنابر مبانی اخلاقی ایران باستان بزرگترین گناه است.

در شاهنشاهی هخامنشی علاوه بر فارسی باستان که در دربار صحبت می شد، زبانهای دیگری از قبیل اکدی و ایلامی نیز رسمیت داشت؛ چنان که، کتیبه های زبانهای مصری، یونانی، آرامی، زبان سکایی و زبان سرزمین های دیگر رسمیت داشت.
دبیرخانه ی شاهنشاهی در مراوده با یهودیان از زبان آرامی استفاده می کرده است. یهودیان از سده ی پنجم پیش از میلاد و مخصوصاً در کشورهای هم مرز فلسطین به زبان آرامی صحبت می کردند. در الفانتین واقع در جنوب مصر در بین اسناد یهودی قطعه ای از ترجمه ی سنگ نبشته ی بیستون به زبان آرامی پیدا شده است. بدین ترتیب کاتبان آرامی در دوران هخامنشی نیز وجود داشته اند و زبان آرامی در همان زمان هخامنشی ، بعنوان زبان اداری و دولتی عمومیت یافته است.

ایرانی ها همان گونه که نسبت به زبان کشورهای زیر سلطه ی خود سختگیری نداشتند، نسبت به ادیان آنان نیز احترام می گذاشتند. هیچ گونه مدارکی که حاکی از تعصبات دینی در روزگار هخامنشیان باشد در دست نیست.