هگمتانه
این شهر پایتخت مادها بود و پس از آنها پایتخت تابستانی هخامنشیان شد. آثار دوره ماد و هخامنشی را نمی توان در این منطقه از هم تفکیک کرد زیرا این دو فرهنگ کاملا مشابه اند.
مورخان بسیاری در باب هگمتانه نگاشته اند. قدیمی ترین مورخ، هردوت، تاریخ نگار یونانی سده پنجم پیش از میلاد است که براساس آن دیوکس(۷۲۸ پیش از میلاد)، نخستین پادشاه ماد، فرمان داد تا کاخی عظیم برای وی بسازند و برگرد آن هفت حصار برپا کنند.
حصارهای هفتگانه به طبقه های ممتاز اجتماعی تعلق داشت و هر یک به رنگ یکی از اجرام فلکی، به ترتیب سفید، سیاه، ارغوانی، نیلگون و نارنجی بودو کنگره های دو باروی داخلی آن نیز با ورقه های سیمین و زرین پوشانده شده بود. این باروها برای مراقبت از کاخ و گنجینه فرمانروا به کار می رفت و مردم عادی باید خانه های خود را بیرون از دیوارها می ساختند.
لازم به ذکر است هفت حصار در مورد گنگ دژ نیز ذکر شده است. بنا به روایات پهلوی این دژ دارای هفت حصار از سنگ، فولاد، شیشه، نقره، طلا، کهربا و یاقوت است. هفت حصار هگمتانه را میتوان مانند حصارهای گنگ دژ زاده تخیل دانست.
جستجو برای یافتن شهر مادها از سال ها پیش آغاز شده است. اما کشفیات کنونی بیشتر مربوط به مناطق آباد دوره اشکانی است.
علیرغم نوشته های مورخین که همگی به بناهای عظیم مادی در هگمتانه اشاره دارند، هنوز محوطه مادی در تپه هگمتانه کشف نشده است و تنها دلیل مادی بودن هگمتانه، آثار مکتوب مورخین است.
