پس از آفرینش امشاسپندان، اورمزد ایزدان را می‌آفریند که قوای منفی مقابل آن‌ها دیوان هستند. دیوان در دنیای اهریمنی قرار دارند و از آفریده‌های اورمزدند.
شماری از ایزدان از خدایان باستانی هستند، یعنی پیش از زردشت نیز جنبۀ خدایی داشته‌اند مانند مهر، ناهید، وای، تیشتر، بهرام و رپیثوین. برخی با آیین‌های دینی ارتباط دارند مانند ایزد آتش و ایزد هوم، و بعضی از آن‌ها مفاهیم اخلاقی و انتزاعی هستند که تشخیص یافته‌اند مانند مفهوم راستی. حتی نام امشاسپندان نیز در این مقوله قرار می‌گیرد و برخی نماد پدیده‌های طبیعی هستند مانند ایزد خورشید و آسمان. تعدادی نیز از قهرمانان‌اند که دارای برخی ویژگی‌های مینوی هستند. ما در این بخش با ایزدان آشنا می‌شویم و همچنین به قهرمانان و فرمانروایان در دوران گیتیی و اسطورۀ آفرینش خواهیم پرداخت.
ایزدان در منتها یا تصویرپردازی‌های اساطیری توصیف‌شده‌اند. گرچه گاهی توصیفات بشری نیز دارند، ویژگی‌های ایزدی آن‌ها ورای انسان‌هاست مانند ایزد مهر که هزار گوش و ده هزار چشم دارد، یا بهرام که به صورت‌های گوناگون درمی‌آید.
در باورهای ایران باستان هر شخصیت مینوی استعداد آن را دارد که صورت مادی داشته باشد و حتی برخی بر این عقیده‌اند که جهان این‌چنین به وجود آمده که جهان مینوی صورت گیتیی به خود گرفت و ازاین‌روست که موجودات آسمانی می‌توانند به شکل‌های گوناگون مادی درآیند، مانند تیشتر و بهرام.
خدایان مهم بر گردونه سوارند، گردونه‌هایی با چهار اسب. اسب‌ها غالباً تناسبی با خدای گردونه دارند، مثلاً چهار اسب گردونه آناهیتا، ابر، باران، برف و تگرگ هستند.
خدایان سلسله مراتبی دارند. برخی از آن‌ها از اهمیت بیشتری برخوردارند و برخی وظایف کم‌اهمیت‌تری بر عهده‌دارند. در کل، طبقه‌بندی این خدایان کار آسانی نیست. ما تا حد امکان، به نسبت اهمیت و قدمت و به‌تناسب وظایف و اختیاراتشان به معرفی آن‌ها در پست های بعدی می‌پردازیم.
یک ایزد متعلق به دوران باستان
