بهرام ، وهرام (وَرَثرَغنَه)
وجودی است انتزاعی، و تجسمی است از یک اندیشه. ورثرغنه به معنی درهم‌شکنندۀ مقاومت، صفت خدای پرآوازه و دلیر هندی، این دره، از گروه دئِوَه هاست. ایندره در تحول اندیشه‌ها، در گذار خود از هند به ایران به‌صورت موجودی منفی درمی‌آید و تبدیل به «دیو» در مفهوم امروزی خود می‌شود و در مقابل اردیبهشت امشاسپند قرار می‌گیرد، ولی ورثرغنه که صفت ایندره بوده به ایزد مهمی به نام بهرام تبدیل می‌شود. بهرام خدای جنگ است و تعبیری است از نیروی پیشتاز مقاومت‌ناپذیر پیروزی که به‌صورت‌های گوناگون تجسم می‌یابد. هرکدام از این صورت‌ها نمایندۀ یکی از توانایی‌های اوست. او به‌صورت‌هایی چون باد تند، گاو نر زرد گوش زرّین شاخ، اسب سفید با سازوبرگ زرّین، شتر بارکش تیزدندانی که پای بر زمین می‌کوبد و پیش می‌رود، گراز تیزدندانی که به یک حمله می شکد، جوان زورمندی به سن آرمانی پانزده‌سالگی، پرندۀ تیزپروازی که احتمالاً تجسمی ازباز است، قوچ دشتی، بز نر و سرانجام به‌صورت مردی دلیر که شمشیری زرّین تیغه در دست دارد، تجسم می‌یابد. از این تجسم‌ها، دو تجسم از محبوبیت بیشتری برخوردار است: یکی به‌صورت پرنده تیزپرواز(احتمالاً باز) و دیگری به‌صورت گراز که در ایران باستان نمادی از نیرومندی بود. بهرام درفش دار ایزدان مینوی و مسلح‌ترین آن‌هاست. ازنظر نیرو، نیرومندترین، ازنظر پیروزی، پیروزترین و ازنظر فرّه، فرّه مندترین است. او بر شرارت آدمیان و دیوان غالب می‌آید و نادرستان و بدکاران را به عقوبت گرفتار می‌کند. اگر به شیوه‌ای درست او را نیایش کنند پیروزی می‌بخشد و نمی‌گذارد که سپاه دشمن وارد کشور آریایی گردد و بلا بر آن نازل شود. هنگام نبرد، نخستین سپاه آریایی که او را به یاری طلبد به پیروزی می‌رسد.
ایزد بهرام
بهرام دریکی از صورت‌های خود یعنی گُراز، ایزد مهر را همراهی می‌کند که نمادی مناسب از نیروی پیشتاز پیروزی است. بهرام در میان سربازان از محبوبیت خاصی برخوردار بوده است و احتمالاً آن‌ها بوده‌اند که آیین نیایش او را به سرزمین‌های دوردست برده‌اند.
معتبرترین آتش آیینی زردشتیان به نام بهرام است.۱ آتش بهرام، شاهِ پیروزمند آتش‌هاست. بانام اورمزد، این آتش را به یاری می‌خوانند و از او می‌خواهند که در برابر قوای تاریکی آنان را نیرو بخشد. همتای او در میان خدایان یونانی مارس یا مریخ است، ولی در مقایسه، بهرام از محبوبیت بیشتری برخوردار است.
۱ . سه گروه آتش آیینی وجود دارد: آتش بهرام، آتش آدُران و آتش بهرام قداست خاصی دارد؛ برای اینکه با تشریفاتی طولانی آماده می‌شود. شانزده آتش را از منابع مختلف جمع‌آوری می‌کنند و آنگاه ۱۱۲۸بار آن را تطهیر می‌کنند، یعنی هیزم را روی آتش می‌گیرند؛ وقتی با گرمای آتش، این هیزم شعله‌ور شد، یک سال به درازا می‌کشد. تعداد آتش‌های بهرام محدود است و به مراقبت خاص نیاز دارد. آتش‌های آدران و دادگاه از اهمیت بسیار کمتری برخوردارند.
