اداره امپراتوری بیزانس، دستگاه دیوانی و جنگ‌های متعدد و تلاشهای دیپلماتیک آن پرهزینه بود. با این حال، با وجود بحران اقتصادی که گاهی، وضع مالی امپراتوری بسیار خوب بود، چون مرکز عمده تجارت بین اروپا و آسیا بود و درآمد سرشاری داشت. قسطنطنیه از قرن پنجم تا قرن پانزدهم بزرگ‌ترین بازار و مرکز کشتیرانی جهان باقی ماند، چون جاده ها و پلهای رومی در وضعیت خوبی نگه داشته می‌شد و کشتیها این پایتخت را به یکصاد بندر در شرق و غرب متصل می ساختند.

اقتصاد امپراتوری چنان نیرومند بود که نومیسما، سکه طلای بیزانسی، به مدت بیش از هشتصد سال در سرتاسر منطقه مدیترانه سکه رایج بود. درآمد کشور در قرن یازدهم به پول امروزی معادل ۰۰۰/۰۰۰/۴۰۰/۲ دلار می‌شد.  قسطنطنیه در اوج شکوفایی خویش بود و از لحاظ بازرگانی، ثروت، تجمل، زیبایی،  اراستگی،  و هنر از روم و اسکندریه قدیم، و از بغداد و قرطبه همان عهد، پیشی می جست. در این تاریخ نفوس آن شهر به یک میلیون نفر می رسید که در رأس آن‌ها قشری از اشراف یونانی، که روز به روز تعدادشان بیشتر می‌شد قرار داشتند (دورانت،۱۳۷۳ب،۵۵۵).

بانکداری، براثر اقتصاد شکوفان، توسعه زیادی یافته بود. ژوستینین نرخ بهره را برای وام دهقانان چهار درصد، و برای وامهای خصوصی با وثیقه هشت درصد، و برای وامهای بازرگانی دوازده درصد تثبیت کرده بود. در هیچ نقطه ای از جهان آن روز نرخ بهره تا این اندازه نازل نبوده است. نظارت دولت بر بنادر، تعیین و تنظیم بیمه و قرضه در مقابل ودیعه گذاشتن ناوها، مبارزه شدید با دزدی دریایی، تثبیت ارزش پول و رواج آن در اروپا، همه دست به دست هم داده مشوق امر بازرگانی گردید.

دولت بر همه داوستدها نظارت شدیدی داشت. بدین معنی که صادرات پارهای از کالاها را ممنوع و تجارت غله و پارچه های ابریشمی را انحصاری ساخته بود. از کالاهای وارداتی و صادراتی عوارض می گرفت و بر فروش کالا مالیات وضع می‌کرد.

از آنجا که حکومت از آغاز به بازرگانان خارجی یعنی ارامنه، سوریا، مصریها، آمالفیها، پیزائیها، ونیزیها، ژنوائیها، روس‌ها، کاتالانها اجازه داد که قسمت اعظم بازرگانی بیزانس را در دست داشته باشند و در قسطنطنیه یا اطراف آن، بنگاهها و یا کارخانه هایی دایر کنند. همین سیاست باعث شد که امپراتوری بیزانس تقریبأ بر دو دریای اژه و سیاه حاکم شود. گرفتن بهره مجاز بود و برابر قانون حداکثر تا دوازده درصد می رسید. از همین رو، بانکداران فراوانی بودند که به‌صورت صراف به کار برات و سفته می‌پرداختند. ظاهره برات و سفته از ابتکارات صرافان قسطنطنیه ای بوده است نه ایتالیایی. و صرافان قسطنطنیه بودند که پیش از قرن سیزدهم، جامع ترین سیستم اعتبارات بانکی را به وجود آوردند (ممتحن، ۱۳۷۰، صص ۳-۷۵۲).

منبع:

• تاریخ بیزانس، نوشته محمد امیر شیخ نوری و محمدرضا نصیری
• انتشارات پیام نور، چاپ شده در ۱۱ مهر ۹۷
• تهیه الکترونیکی: سایت تاریخ ما، اِنی کاظمی