امضا پادشاه قاجار چه شکلی بود؟

هر چند قریب ۱۰۰ سال از انقراض سلسلۀ قاجار و بیش از آن از پایان سلطنت ۶ پادشاه قبل از سلطان احمدشاه می‌گذرد اما هم‌چنان موضوع تحقیقات تاریخی‌اند خاصه این که دربارۀ آنها و به ویژه ناصرالدین شاه قاجار فیلم و سریال ساخته می‌شود و تازه‌ترین آنها هم «جیران» است که به معشوقۀ ناصرالدین شاه می‌پردازد و از شبکۀ نمایش خانگی در حال پخش است.

در تازه ترین مورد، تارنمای «تاریخ‌ما» تصویری از مهر و امضاهای ۷ پادشاه قاجار منتشر کرده که به ترتیب تاریخی از این قرار است:

یک. مهر آقامحمد خان قاجار

دو. مهر فتحعلی شاه

سه. مهر محمد شاه

چهار. امضای ناصرالدین شاه

پنج. مهر مظفرالدین شاه

شش. امضای محمد علی شاه

هفت. امضای سلطان احمد شاه

جالب‌تر از همه همان طور که حدس زده می‌شد امضای ناصرالدین شاه است. از این حیث که به خط لاتین است و دستخط امضای اوست در در دفتر یادبود موزۀ مادام توسو. ( تعبیر خط لاتین درست تر است تا بگوییم به انگلیسی یا فرانسه)

او که در تراشیدن ریش و سفر خارجی و دانستن زبان و خواندن شعر و داستان از اسلاف خود متفاوت است در امضا و دست کم در موزه‌ای خارجی هم این تفاوت را بروز داده است.

این یادآوری هم البته جا و ضرورت دارد که طبعا ناصرالدین شاه ذیل فرمان‌های داخلی چنین (با حروف لاتین) امضا نمی‌کرده و آن دستخط منحصر به بازدیدهای خارجی است و باید در نظر داشت که معیار برای این که حکم پادشاه کدام است مُهر سلطنتی بوده و نوع ابلاغ آن و نه امضای صِرف. ( توضیحات و متن از عصر ایران است).

* این توضیح هم خالی از لطف نیست که نام آخرین پادشاه قاجار «سلطان احمد» است و منافاتی با عنوان «شاه» ندارد. کلمۀ «میرزا» به معنی شاه‌زاده (در آخر و نه در اول برای کسانی به مثابۀ احترام به جایگاه حساب و کتاب) طبعا باید پس از سلطنت حذف می‌شده است اما سلطان احمد نام اوست و “سلطان احمد شاه” درست است حال آن که برخی واژۀ “سلطان” در نام «سلطان احمد میرزا» را پس از سلطنت او زاید دانستند مثل این که نام کسی “امیر” باشد و وقتی “امیر” شد آن را به اعتبار امیرشدن برداریم!