((جان ناس )) مى گوید که : کتاب مقدس زرتشتیان ، ((اوستا))، مجموعه اى از مطالب گوناگون و بى ارتباط با هم است . این کتاب ، باستانى ترین کتاب ادبیات جهان بشمار مى رود که قسمت عمده آن از بین رفته است . مهمترین قسمت موجود اوستاى فعلى ، یسنا است که مشتمل بر گاتها یعنى سروده هاى زرتشت مى باشد که به لهجه محلى بسیار کهن سالى (نزدیک به زبان وداها) سروده شده است .
از این مجموعه اطلاعاتى در مورد زمان حیات زرتشت و اندیشه هاى او بدست مى آید. قسمتهاى دیگر اوستا عبارتند از: ویسبرد، وندیداد و یشت ها که شامل سرودها و نغمات و… مى باشند اوستاى کوچک (خرده اوستا) به لحاظ وثوق به پاى یسنا نمى رسد، زیرا در قرون بعد تاءلیف شده است .
((ملک الشعراى بهار)) مى گوید: اوستاى هخامنشیان ۲۱ کتاب بود که مشتمل بر ۸۱۵ فصل مى شده است . در عهد ساسانیان که به جمع آورى اوستاى پراکنده پرداختند، فقط ۳۴۸ فصل از آن بدست آمد که آن را به ۲۱ نسک تقسیم کردند.
((فلیسین شاله )) مى گوید: کتاب مقدس آئین مزدا، اوستا و یا زند اوستا است . اوستا متن و زند تفسیر آن است . این نوشته هاى مقدس فقط در قرن سوم میلادى گردآورى شد و در قرن چهارم میلادى به عنوان کتاب شریعت زرتشت اعلام گردید.
گاتها به عصرى بسیار پیشین تر تعلق دارد و تاءلیف زرتشت است .
دکتر وحیدى مى گوید: کتاب ((اوستا)) مربوط به ((اتوزرتشت )) است .
((اوستا)) زبانى است که کتاب ((اتوزرتشت )) به آن نوشته شده و لذا ((اوستا)) نام گرفته است . ((اوستا)) داراى دو بخش جداگانه است ، بخشى مربوط به شخص زرتشت است و بخشى که در طى روزگاران دراز مخصوصا دوره ساسانى بر آن افزوده شده است . بخش اصلى اوستا ((گاتها)) است که حاوى اندیشه هاى ژرف زرتشت است . براى شناخت کیش زرتشتى مى باید ((گاتها)) را خواند. بخشهاى دیگر ((اوستا)) کار موبدان است . در اوستا مطالبى دیده مى شود که مربوط به پیش از زرتشت است .
((اوستا)) قبل از اسلام به ۲۱ نسک تقسیم شده بود که بسیارى از این نسکها از بین رفته است . آنچه باقى مانده ، به قرار ذیل است :
1 یسنا؛ که به معنى نیایش است و داراى ۷۲ بخش مى باشد.
2 گاتها؛ ۱۷ گات است که به شعر سروده شده و در بردارنده ژرف ترین و رساترین گفته هاى فلسفى زرتشت مى باشد.
3 یشت ها؛ که ستایش و نیاز است و ۲۱ بخش مى باشد. به نظر مى رسد بخشى از آن متعلق به دوره قبل از زرتشت باشد.
4 ویسبرد؛ شامل ۲۴ بخش است که اوراد بزرگان گفته مى شود.
5 وندیداد؛ که در اصل وى دیود است یعنى قانون منددیو که داراى ۲۲ بخش است . این کتاب مربوط به دوره هاى قبل از زرتشت است .
6 خرده اوستا؛ یعنى اوستاى کوچک که شامل ادعیه روزانه است .
این کتاب به وسیله موبدان زرتشتى دوره ساسانى گردآورى شده و ضمن این که داراى اندیشه هاى ((گاتها)) است ، اندیشه هاى دوره قبل از زرتشت و اندیشه هاى دوره ساسانى را نیز در بردارد. الفباى اوستا ۴۸ حرف است که آن را ((دین دبیره )) یا ((خط دبیر)) مى گویند. ((زند و پازند)) گزارش و تفسیرى از اوستا به زبان پهلوى است که در زمان ساسانیان نوشته شده است . ((پازند)) شرحى است بر ((زند)) که به زبان ((پارسى درى )) نوشته شده است ، هر چند که واژه هاى ((آرامى )) را نیز دارد. در ادبیات خارجى معمولا به اوستا، ((زند اوستا)) مى گویند.
((هنر یک ساموئل پنیرک )) مى گوید: دلیلى بر وجود یک کتاب مزدیسنى قبل از زمان ساسانیان در دست نیست . پس از حمله اسکندر به ایران مطالبى تاءلیف شد که نام آن را ((اوستا)) گذاشتند. در زمان ساسانیان این واژه را ((اوستاغ )) تلفظ مى کردند. سریانیان مسیحى با این واژه آشنا بودند. کهنه ترین صورت این واژه ((اپستاک )) است که به معنى ((پایه )) و ((بن )) مى باشد. در زمان ساسانیان مردم به زبان اوستائى سخن نمى گفتند. بر اوستا تفسیرى نوشته شد که ان را ((زند))گفتند و در زبان اروپائى به ((زند اوستا)) مشهور است . اوستا به صورت کتاب اصلى روایات دینى در زمان ساسانیان درآمد که سرودهاى آسمانى منسوب به زرتشت است ….
گفته مى شود که ((زنداوستا)) به صورت رقعات بوده و بعد به صورت اوستا تدوین شده است و ((خرده اوستا)) نام گرفته است . بسیارى از دانشمندان بر این باورند که اوستا تا سده ششم و هفتم میلادى دوره ساسانى ) همچنان سینه به سینه حفظ شده و در آن زمان کتابت گردیده است .
خط اوستائى اختراع همان دوران است
