((وندیداد)) نیز یکى از بخشهاى مهم پنجگانه ((اوستا)) است . این کلمه به معناى ((قانون علیه دیوها))ست و در آن آداب و رسوم مذهبى و احکام و مجازاتهاى دنیوى و اخروى وجود دارد. و بیشتر قوانین جزائى که علیه تبهکاران و گناهکاران پیش بینى شده مانند تازیانه زدن ، محو حشرات موذى و انجام کارهاى نیک در این کتاب آمده است . وندیداد یک کتاب فقهى است که حاوى ۲۲ ((فصل )) یا ((فرکرد)) مى باشد.
هر فصلى درباره یک موضوع بحث مى کند که به شرح زیر مى باشد:
فصل اول ؛ از بهترین چیزها و شهرها سخن گفته : ۱ بهترین مکانها، مسکن آریا است که ده ماه گرما و دو ماه سرما در آن حکمفرماست . ۲ کاوه که مرکزش سغد است . ۳ مرو، دیر مقدس ، ۴ بلخ قشنگ ، ۵ نساء، بین مرو و بلخ ، ۶ هرات ، ۷ دکرات ، ۸ اورداى ۹ ختته که مرکزش گرگان است . ۱۰ هومنت ، ۱۱ رى که در آن سه نژاد است . ۱۲ مخرم ، ۱۳ گیلان که محل تولد فریدون قاتل ضحاک است . ۱۴ هفت رود، ۱۵ ملکى (روم ) که بدون شاه حکومت مى کند.
فصل دوم ؛ اهورمزدا در پاسخ زرتشت فرمود: قبل از تو با جمشید، زیبا و مقدس سؤ ال و جواب نمودم و به علت کفرى که گفت ، از ریاست بر مردم بر کنار گردید؛ ولى بعد از آن که هزار سال با پاکى پادشاهى کرد، مردم فاسد شدند، به جمشید خبر دادم که برف و سرماى زیادى خواهد آمد و تمام خانه ها، دره ها و قلعه ها را آن سرما فرا خواهد گرفت . در آن موقع ، تو غارى به شکل مربع بساز که هر ضلعش به درازاى یک میدان اسب باشد. و از حیوانات و سبزیها و خوراکیها و زنان و مردان خوب در آن غار جاى ده .
فصل سوم ؛ بهترین امکنه جائى است که مرد مقدس ، هیزم مقدس در دست داشته و آتش ، آب و گاو و گوسفند، زن و فرزند و اهل بسیار و علف بسیار، سگ فراوان ، مواشى ، چراگاه و اسباب زندگى زیاد، و زمین پر آب داشته باشد. بدترین مکانها قبر انسان یا سگ مرده است . خوشا به حال فردى که زمین را براى کشت و کار زیر و رو کند و سوراخ حشرات را که آفریده اهریمن هستند، نابود نماید. و علف و غله و درخت بکارد.
فصل چهارم ؛ در بیان انواع وعده هاى دنیوى و اخروى است و در فضیلت آموزش و پرورش و زن گرفتن و فرزند داشتن و داشتن غلام و گوسفند و اسب .
فصل پنجم ؛ آتش فرزند اهورامزد است . مرد گناهکار نزد موبد توبه کند و او، ثلث گناه او را بریزد. اگر کسى در میان جمع خوابیده باشد و بمیرد، بقیه افراد نجس مى باشند. و اگر کسى در میان گروهى از گله گوسفند و… بمیرد، تا هشت گوسفند نجس است و اگر سایر سگان باشند، افراد کمترى را نجس مى کنند.
زنى که بچه مرده بزاید، محل او را سى قدم از آب و آتش و از مردان مقدس و مذهبى سه گام دور نموده و لباس و خوراک جداگانه براى او فراهم نمایند. و مقدارى ادرار گاو نر، چند قطره ، و مقدار کمى خاکستر در رحم او بریزند و آنگاه با شاش گاو او را بشویند تا پاک شود. زن حائظ را با لباس زن بچه مرده زائیده ، بپوشانند.
فصل ششم ؛ کشاورزى که زمین را شخم مى زند، باید استخوان ، مو، ناخن و ادرار آدم و سگ و خون را از آن زمین دور سازد؛ و گرنه با تازیانه مجازات مى شود. مرده سگ و آدم آب را کدر و نجس مى کند. اگر در چاه و یا قنات افتد، حداقل ۵/۱ آنرا باید بکشند تا پاک شود و در آب جارى ۳ قدم و برف و تگرگ را تا ۴ قدم در اطراف ، نجس مى کند.
فصل هفتم ؛ ادرار گاو نر از مطهرات است و کثافات مرده مانند بول و منى و سایر اشیاء را پاک مى کند. کسى که مرده حیوانى را نزدیک آتش ببرد، براى همیشه نجس باشد. پزشکان ابتدا عملى را درباره دیو پرستان آزمایش نمایند و مزدا پرستان را معالجه کنند. آنگاه حق العلاج را نوشته و اگر بیمار سرپرست و رئیس خانه باشد که او را درمان کنند، یک خر ماده یا معادل آن را پزشک دریافت کند…
فصل هشتم ؛ کسى که نزدیک مرده آدم و سگ برود، باید بدن خود را با ادرار گاو نر و آب طاهر بشوید…
فصل نهم ؛ درباره مس میت و چگونگى طهارت آن و دورى از آب و آتش و حیوان و همسر و… و غسل کردن و تشریفات آن .
فصل دهم ؛ براى جلوگیرى از حمله دیوان باید گاتها را خواند و بحث از طهارت وجدان .
فصل یازدهم ؛ مطالبى در مورد آتش ، آب ، درخت ، مرد پرکار، زن ، زرتشتى ، آفتاب و سایر مخلوقات خوب و خواندن دعاى تطهیر بیان گردیده است .
فصل دوازدهم ؛ درباره مرگ نزدیکان ، مانند پدر، مادر، برادر، خواهر، زن ، عمو، عمه ، دائى ، خاله و… مطالبى ذکر گردیده است که براى انجام هر کدام چند روز باید دست از کار کشید.
فصل سیزدهم ؛ جوجه تیغى روزى هزار ضربه بر اهریمن زند. در مقابل ، موش صحرایى هزار ضربه بر اهورامزدا وارد مى کند. کشنده اولى را باید هزار تا زیانه زد و کشتن دومى کفاره گناهان است . انواع مجازات سگها و مجازات کشنده آنها. هر سگ داراى هشت خصلت است .
فصل چهاردهم ؛ سگ آبى هزار رو سگ خشکى دارد. کسى که او را زخمى نماید یا بکشد، باید ده هزار پشه و هزار مگس را بکشد و اسلحه یک لشکر را بدهد و یا یک دختر باکره به مرد مقدس اهداء نماید. زمین زراعتى و ۱۴ حیوان کوچک بدهد، و ۱۴ توله سگ پرورش دهد.
فصل پانزدهم ؛ گناهان بزرگ عبارتند از: کافر شدن ، سگ پاسبان یا گله را داغ زدن و یا استخوان او را شکستن ، سگ حامله را زدن یا ترساندن به طورى که در گودال افتد. با زن حائض نزدیکى کردن ، با زن حامله وطى کردن به طورى که زخمى شود. کسى که با دختر باکره نزدیکى کند، باید خرج او و مادرش را بدهد و…
فصل شانزدهم ؛ وظایف زن حائض و دورى او از عناصر و افراد مقدس و تطهیر او با ادرار گاو نر و آب .
فصل هفدم ؛ باید مو و ناخن را در گودالى دور از آب و آتش و مرد مقدس بریزند، و باید آنها را چال کنند؛ زیرا روى زمین را نجس مى کند.
فصل هجدهم ؛ کسى که اشتباها براى دعا در برابر آتش دستمال جلو دهان بگیرد، مورد نکوهش قرار گرفته است . بهترین پرهیزکارى عبارت از گفتار نیک و کردار نیک است . سروش (جبرئیل ) از دیو پرسید: چه چیز تو را بدون نزدیکى ، باردار مى کند؟ دیو گفت : ۶ دسته از مردم : ۱ کم فروشان ۲ کسى که ایستاده ادرار مى کند ۳ کسى که در خواب محتلم شود و دعا نخواند ۴ زناکار ۵ پس از بلوغ کمربند مخصوص (کشتى ) نبندد ۶ با زن حائض نزدیکى کند.
فصل نوزدهم ؛ جریان نبرد اهریمن با زرتشت و غلبه دائمى بر اهریمن . زمان شوشیانس که از شرق متولد مى شود و سپس از وضع افراد در پل چینوات (پل صراط) سخن به میان آمده است .
فصل بیستم ؛ از انواع گیاهان صحبت کرده است .
فصل بیست و یکم ؛ از ابر و آب و… سخن گفته است .
فصل بیست و دوم ؛ از حیوانات پلید مانند مار، و بعضى حیوانات مطالبى آورده است .
