تاریخچه هنر اوریگامی، از اختراع تا محبوبیت در جهان

هنر اوریگامی از کشور چـین در زمان های بسیار دور آغاز شد و در ابتدا با کمی تنبلی، اما در انتها با سرعت هر چه بیشتر به سرتاسر جهان گسترش پیدا کرد. در این مقاله، نگاهی خواهیم داشت به تاریخچه هنر اوریگامی و معرفی شخصیت های موثر در پیشرفت این هنر شرقی که امروزه دامنه آن به کل جهان گسترده شده است.

تاریخچه مختصری از اوریگامی

وقتی تا می‌زنی، مراسم و عمل خلقت مهم‌تر از نتیجه نهایی است. وقتی دست‌هایت مشغول است، قلبت آرام است.

 – آکیرا یوشیزاوا، پدر بزرگ اوریگامی مدرن

اگر سعی کرده اید یک تکه کاغذ نازک و مربعی را به اشکال حیوانات تا شده تبدیل کنید، ممکن است این کار را آرامش بخش ندیده باشید. تا کردن کاغذ می تواند هنری اسرارآمیز به نظر برسد. چه کسی فکر می کرد تا کردن یک تکه کاغذ دقیقاً از وسط می تواند اینقدر سخت باشد؟!

با این حال، اوریگامی به طور فزاینده ای به عنوان راهی موثر برای تقویت ذهن و راهی برای کسب آرامش شناخته شده است. اگر به سازه های اوریگامی با دقت نگاه کنید، در میابید که این یک هنر آهسته و دقیق است، و هر چـین با دقت زده شده است. برای دنبال کردن مراحل و ساخت مدل تکمیل شده از طرح، نیاز به صبر و تمرکز دارد. اوریگامی می تواند به آرامش، تمرکز، هماهنگی چشم، دست و حافظه کمک کند. واقعاً درمانی هنری برای روزگار ما محسوب می شود.
 
اما تا کردن کاغذ از کجا و چه زمانی منشأ گرفته است؟ آیا قدمت آن به اندازه آثار باستانی است یا آخرین مد این هفته؟ و  همچنین بررسی خواهیم کرد که چگونه این سرگرمی ژاپنی به  سراسر جهان راه یافت؟

بازگشت به ابتدا

برای تا کردن کاغذ فقط یک ماده مورد نیاز است، کاغذ. و کاغذ شکننده است، به این معنی که متأسفانه هیچ مدل اوریگامی باستانی تا شده توسط امپراتورهای قدیم برای اثبات میراث آن وجود ندارد. اغلب فرض بر این است که چیـن، جایی که در سال ۱۰۵ پس از میلاد، به اختراع کاغذ نسبت داده می شود، باید زادگاه تا کردن کاغذ باشد.

هیچ مدرک محکمی وجود ندارد که چـینی‌ها مبتکر تا کردن کاغذ هستند. با این حال، بعید به نظر می رسد که با اختراع کاغذ، هیچ کس در چـین آن را تا نکرده باشد! 

اولین شواهد از اوریگامی در ژاپنی

فناوری ساخت کاغذ در قرن ششم توسط راهبان بودایـی از چـین و از طریق کـره به ژاپن وارد شد و به این ترتیب عشق ژاپنی با کاغذ آغاز شد. با گذشت زمان، تکنیک های تولید بهبود یافت و به کمال رسید و کاغذ واشی زیبایی ایجاد کرد که ژاپنی ها به آن شهرت دارند. اما در جستجوی ما برای اولین تاهایی که بر روی کاغذ زده شده است، هیچ مدرکی وجود ندارد که راهبان کاغذ را تا کرده باشند یا از آن برای چیزی غیر از نوشتن روی آن استفاده کرده باشند.
 
تا اواخر قرن هفدهم، قدیمی‌ترین سند صریح اوریگامی ساده را در ژاپن یافتیم، شعـر کوتاهی که توسط ایهارا سایکاکو در سال ۱۶۸۰ سروده شد. این شعـر می‌خواند ” Rosei-ga yume-no cho-wa orisue” –  معنی این شعـر به فارسی ” پروانه‌ها در رویای رزی اوریگامی خواهد بود.” می شود.

اشاره در اینجا به یک مدل اوریگامی به نام Ocho Meccho  (پروانه های نر و ماده) است. تاریخچه این مدل‌ها مشخص نیست، اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد در دوره هیان (۷۹۴-۱۱۸۵) از این کاردستی تاشو استفاده می شده است.  

چیـن های تشریفاتی دیگری نیز وجود دارد که حداقل به دوران ادو برمی گردد و برخی از مورخان ادعا می کنند که به قرن دوازدهم باز می گردد. ژاپنی ها به خاطر آداب و رسوم خود در مورد هدیه دادن شناخته شده اند و تزئینات کاغذی به روش های مختلف تا می شد تا نماد چیزهای مختلف باشد.

اولین کتابچه راهنمای اریگامی

اولین کتابی که در مورد تا کردن کاغذ منتشر شد،  اثر ساداتاکه ایسه (۱۷۶۴) بود. این کتاب شامل دستورالعمل هایی برای تا زدن ۱۳ کاردستی اوریگامی تشریفاتی بود.

این که آیا این طرح‌های عامیانه سنتی بودند یا خلاقیتی از طرف یک طراح واحد، ناشناخته است. اما واقعیت انتشارات آن نشان می‌دهد که علاقه گسترده‌ای به اوریگامی در قرن هجدهم ادو ژاپن وجود داشته است.

«Kan no mado»، دایره‌المعارفی که در حدود سال ۱۸۴۵ گردآوری شده و تنها یک نسخه از آن (در کتابخانه روزنامه آساهی در اوزاکا) موجود است، اگرچه اثری منتشر نشده است، شامل بخش‌هایی است که شامل ده بخش تشریفاتی و سی بخش سرگرم کننده است. مدل هایی از جمله سنجاقک تا شده از یک تکه کاغذ به شکل یک ستاره شش پر!

اوریگامی خود را با محیط وفق می دهد!

جای تعجب نیست که در دوران ادو بود که تاشوهای تفریحی جای خود را در ژاپن به دست آوردند. در طول این دوره طولانی صلح نسبی در سراسر کشور، اقتصاد ژاپن به سرعت رشد کرد و شکوفایی چشمگیری در هنر وجود داشت، زیرا حمایت ها به طبقه بازرگان تازه ثروتمند گسترش یافت. بسیاری از آنـچه امروزه به عنوان زیبایی شناسی ژاپنی می شناسیم به دوره ادو برمی گردد.

از طریق ukiyo-e است که می‌توانیم ببینیم تا کردن کاغذ تا چه حد در جامعه ژاپن گسترده شده است. این برابری‌ خواهانه‌ ترین شکل هنری اغلب صحنه‌هایی از زندگی روزمره را به تصویر می‌کشد. اینها شواهدی از پارچه‌های کیمونو با طرح‌های اوریگامی و خانم‌هایی که آثار تا شده خود را در دست دارند، ارائه می‌دهند.
 
گسترش اوریگامی همچنین به شکوفایی صنعت کاغذسازی در دوره ادو کمک کرد و عرضه فراوانی از این ماده اولیه ضروری را ایجاد کرد. تصور می شود که تا پایان دوره ادو بیش از ۷۰ شکل از جمله جرثقیل، قورباغه و کلاه ایمنی شناخته شده بود.

جایی که شرق و غرب با هم برخورد کردند

زمانی که فردریش فروبل، خالق مهدکودک، تا کردن کاغذ را به عنوان یکی از “هدایای” خود به کودکان در برنامه درسی سال های ابتدایی خود گنجاند، این یک آلمانی بود که شاید بیشترین تأثیر را در توسعه اوریگامی مدرن داشت. تا کردن کاغذ به عنوان راهی در نظر گرفته می‌شد که کودکان می‌توانستند اصول هندسه را برای خود کشف کنند، و به آنها طرح‌های سنتی تا شده از جمله آسیاب بادی، قایق بادبانی و پرنده آموزش داده شد. شکل های اوریگامی ساده که امروزه به خوبی شناخته شده اند. همه اینها در یک نشریه فرانسوی در سال ۱۸۵۹ ذکر شد.

پرندگان بال زن و قورباغه های پرش کننده
تا اواسط قرن نوزدهم طرح هایی که در اروپا دیده می شد بسیار ساده بود. ما دقیقاً مطمئن نیستیم که چه زمانی، اما مدتی در دهه های ۱۸۶۰ و ۷۰، زمانی که همه چیزهای ژاپنی، اوج مد در اروپای غربی بود، هنرمندان اوریگامی ژاپنی به اروپا آمدند و جمعیت را با چـین های کاغذی جدید شگفت انگیز مانند پرنده بال زن سرگرم کردند.

برای هر کسی که تا به حال پرنده بال زن را تا کرده است، درک لذت کشیدن دم و تماشای تکان دادن بال های آن پرنده آسان است.

آکیرا یوشیزاوا، استاد بزرگ تا کردن کاغذ

یوشیزاوا که در سال ۱۹۱۱ متولد شد، شاید اولین هنرمند واقعی اوریگامی و یک نابغه بود. او در کودکی اوریگامی را یاد گرفت و به سرعت نبوغ خود را در این زمینه نمایش داد. اوریگامی، کاردستی با کاغذ آسان برای او محسوب می شد. چیزی که برای بسیاری، هنری غیر قابل درک است.

در سال ۱۹۵۴ او ” آتاراشی اوریگامی گیجوتسو”  (به معنی هنر جدید اوریگامی) را منتشر کرد. این اثر انقلابی، روش های ساخت جدید به هنرمندان معرفی کرد و همچنین تعداد زیادی مدل واقعی از حیوانات، حشرات، ماهی ها و پرندگان را به جهان هدیه داد.
 
یوشیزاوا همچنین یک تکنیک کاملاً جدید اوریگامی به نام “تاشو مرطوب” را اختراع کرد. این شامل مرطوب کردن کاغذ ضخیم واشی و قالب‌گیری کاغذ به چـین‌های نرم برای ایجاد مدل‌های گرد و فوق‌العاده واقعی بود که بیشتر شبیه مجسمه‌های کاغذی نسبت به مدل‌های سنتی اوریگامی هستند.

تأثیر یوشیزاوا بر اوریگامی مدرن قابل اغراق نیست. او در سال ۲۰۰۵ در نود و چهارمین سالگرد تولدش از دنیا رفت و آنقدر عمر کرد تا شاهد وقوع انقلاب بعدی در اوریگامی، یعنی ظهور ریاضیدانان باشد.