نکات مهم حمل و نقل مواد شیمیایی که باید بدانید

توسعه و رشد تکنولوژی سبب استفاده از فرآیندهای تولیدی مختلف وبه تبع آن مواد اولیه گوناگون شده است . از آنجا که بیشتر مواد شیمیایی مورد استفاده در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و صنایع وابسته دارای ماهیت خطرناک(قابل اشتعال، قابل انفجار، سمی، رادیو اکتیو، اکسید کننده و . . . ) هستند، ذخیره‏ سازی، حمل و نقل و استفاده از این مواد نیاز به برنامه‏ریزی ویژه دارد.

هیدروکربن‌ها و مواد نفتی و تولید محصولات واسطه‌ای شیمیایی و پتروشیمی، خود گزینه اصلی انرژی و خوراک اولیه برای تولید گونه‌های مختلف محصولات اساسی  پلاستیکی، مواد شوینده، پاک کننده‌ها تا کودهای شیمیایی و … را تشکیل می‌دهد.

خطرات بهداشتی و فیزیکی دو دوسته مهم از خطرات ناشی از مواجهه و تماس با مواد شیمیایی می‌باشند. خطرات بهداشتی باعث ایجاد بیماری می‌شوند اما خطرات فیزیکی به قابل اشتعال بودن، قابل انفجار بودن و یا فعال بودن ترکیبات شیمیایی مربوط می شوند.

به دلیل پایین بودن نقطه اشتعال مواد شیمیایی، شعله وری مواد با سعت بالایی همراه است و در صورت رعایت نکردن شرایط نگهداری و یا اصول فراوری، خسارات غیرقابل جبرانی به صنایع و محیط زیست وارد می‌کنند.

نکته مهم اینست که همه خطرات و بیماری‌های ناشی از مواد شیمیایی به آسانی قابل تشخیص نمی‌باشند و متخصصین بهداشت حرفه‌ای نباید از احتمال ایجاد خطرات و بیماری‌های برخی مواد شیمیایی در خلال کاربرد و یا ذخیره‌سازی غافل شوند. بعنوان مثال ماده شیمیایی اسید بوریک اگر خورده شود حالت تهوع ، استفراغ ، معده درد و اسهال به همراه دارد. خوردن مقادیر زیاد اسید بوریک باعث خطرات جدی مانند از دست دادن پوست می شود.

مطالعات انجام شده نشان می دهد که اسید بوریک در صورت استنشاق می تواند جذب شود. اما میزان جذب دقیق آن در ریه ها مشخص نیست. وهمچنین مشخص نیست که چه مقدار از اسید بوریک از ریه ها پاک شده و بلعیده می شود که این موضوع معمول ترین عوارض اسید بوریک به حساب می آید. یا در خصوص ماده شیمیایی بوراکس نیز بسیاری از افراد تصور می کنند که بوراکس ماده ای طبیعی و بی خطر است،  در عین حال که بوراکس جزو مواد شیمیایی  غیر سرطان زا طبقه بندی شده است، اما دارای خطراتی از جمله:تحریک پوست ، چشم و تنفس، مشکلات گوارشی از جمله حالت تهوع، استفراغ مداوم، درد شکم و اسهال می باشد.

در هنگام مواجهه با مواد شیمیایی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟

به طور کلی در مواجهه با مواد شیمیایی باید همه مسائل زیر در نظر گرفته شود:

• آیا مواد شیمیایی و خطرناک به محیط آسیب می‌رسانند؟
• آیا محیط به مواد آسیب خواهند رساند؟
• آیا مواد به افراد آسیب خواهند رساند؟
• آیا افراد از مواد آسیب خواهند دید؟
• شرایط فیزیکی مثل نور، حرارت، سرما، فشار، رطوبت و تشعشع مطابق با استاندارد مواد رعایت گردیده است.
• آیا تجهیزات حمل و جابجایی مواد متناسب با استاندارد مواد می‌باشد؟
• آیا ساختمان نگهداری مواد متناسب با مواد می‌باشد؟
• آیا از وسایل حفاظت فردی مناسب در انبار مواد استفاده می‌گردد؟
• آیا رانندگان و متصدیان حمل و جابجایی مواد با حساسیت مواد و رعایت استانداردهای حمل آشنایی دارند؟
• آیا افرادی که به عنوان کارگر انبار یا انبادارها در تماس با مواد خطرناک شیمیایی مانند موادخورنده، سوزاننده و غیره هستند از چکمه‌های لاستیکی و یا چرمی که مقاوم در برابر عوامل شیمیایی باشند استفاده می‌کنند؟
• آیا کسانی که با مواد سوزاننده و خورنده از قبیل اسیدها و بازها سروکار دارند از دستکش‌های شیمیایی استفاده می‌نمایند؟
• آیا افرادی که با مواد شیمیایی و خطرناک در تماس هستند از عینک‌های محافظتی استفاده می‌نمایند؟
• آیا به منظور حفاظت در مقابل گازها، بخارات مضر، از ماسک‌های تنفسی استفاده می‌گردد؟
• آیا تردد افراد به داخل انبارها و محل دپوی مواد شیمیایی کاملا محافظت شده ؟

 نکات مهم ایمنی مواد شیمیایی

• مواد شیمیایی چه بصورت مایع که درون بشکه‌ها وارد می‌گردد و چه بصورت جامد درون کیسه‌ها می‌بایستی جداگانه و به دور از سایر اقلام و کالاها نگهداری گردند و تنها در اینصورت است که هنگام وقوع حریق، احتمال گسترش آن به مواد دیگر کاهش یافته و از طرفی نیز تماس مایعات و مواد شیمیایی با مواد نامتجانس دیگر را که موجب بروز حادثه و آتش‌سوزی و انفجار می‌گردد برطرف می‌سازد.
• مواد شیمیایی باید در انبارهای سرپوشیده که امکان تردد و ورود و خروج طبیعی و آزادانه هوا وجود داشته و همچنین از نور آفتاب و سایر  اسیب های طبیعی در امان باشد.
• در صورت خرید مواد شیمیایی و نگهداری در انبارهای کاملا سرپوشیده،  به منظور اجتناب از تراکم بخارات قابل اشتعال و انفجار، تهویه مناسب ضد جرقه نصب گردد.
• از نظافت سطح انبارها و نظارت کامل بر نشتی‌ها، مایعات سرریز شده به طوری که نشتی‌ها فورا و بطور کامل جمع‌آوری و محل مذکور تمیز گردد باید اطمینان حاصل شود.
• باید از برنامه سرویس و نگهداری تجهیزات انبارداری مانند نوار نقاله و لیفتراک‌ها به منظور اجتناب از انفجار آگاهی کامل را داشت. 
• بایستی دستورالعمل‌های ایمنی مواد حین جابجایی و نقل و انتقال و دپوی مواد شیمیایی طبق استانداردها و MSDS  هر ماده،  سختگیرانه انجام شود.
• موادی که قابلیت اشتعال و انفجار دارند بطور دقیق شناسایی و در فضاهای کاملا حفاظت شده و به دور از مواد اکسید کننده نگهداری شوند، مثلا کلرات سدیم را هرگز نباید روی وسایل و پالت‌های چوبی نگهداری کرد.
• پرسنل باید جهت مقابله با وضعیت‌های اضطراری مانند آتش‌سوزی، نشست و ریزش مایعات آموزش کامل را دیده باشند.
• از تدوین مقررات و آیین‌نامه‌های رفت و آمد وسایل نقلیه در داخل محوطه و فضای انبارها باید اطمینان حاصل گردد:
• اطمینان از تناسب سیستم‌های روشنائی و جریان الکتریکی در سالن‌های مواد شیمیائی،
• بکارگیری سیستم های روشنایی و جریان برق مجهز به سیستم ضد جرقه و نگهداری از سیستم‌های روشنایی.
• استفاده ماسک‌های تنفس مناسب جهت کار در محیط‌های دارای آلودگی هوای بالاتر از حد مجاز.
• انجام تمهیدات لازم به منظور پیشگیری از حریق انفجار، صاعقه، سقوط و … به طور مناسب  
• اطمینان از نصب علایم هشداردهنده منع استعمال دخانیات.
• نصب خاموش کننده و  هشداردهنده حریق شامل دستی و اتوماتیک، بطور مناسب   
• نگهداری و تست‌های منظم مورد نیاز روی سیستم‌های کشف اعلام حریق و سیستم‌های اطفای حریق  

الزامات بسته بندی و علامت گذاری مواد شیمیایی

• بسته بندی باید یا بسته بندی اصلی سازنده باشد.
• بسته بندی باید برای مایعات و گازها ضد نشت و برای جامدات ضد الک باشد.
• بسته ها باید به طور ایمن بسته شوند، در برابر جابجایی ایمن شده و در برابر آسیب محافظت شوند.