موزه گوهرتپه اطراف ساری
موزه گوهرتپه اطراف ساری
گوهرتپه در کیلومتر ۴۰ جاده ساری- بهشهر و در دو کیلومتری شمال غربی رستمکلا واقع شده است. سایت موزه گوهرتپه یکی از موزه های معروف در اطراف ساری است.
این تپه شگفت انگیز قبل از تاریخ شمال ایران به وجود آمده است. این تپه انسان ساز است به این معنی که انسان هایی که در غار زندگی میکردند با از بین رفتن محل زندگیشان به مکان های بالاتر می‌رفتند.
در دوره نوسنگی شکل زندگی روستایی به خود گرفته و در عصر برنز و مفرغ مورد توجه قرار گرفته و به شکل شهرنشینی درآمده است.
تاریخچه موزه گوهرتپه اطراف ساری
احتمال میرود که در اوسط دوره برنز، در یک مکان هم محل زندگی و هم محل دفن بوده است؛ اما در اواخر این دوره حدود ۴۰۰۰ سال قبل با کاهش وسعت شهر، قبرستان را به خارج از شهر منتقل کرده اند. گوهرتپه به تدریج تحول یافت که با کاوش و پژوهش بر روی آثار کشف شده مانند اشیا برنزی، سفال، مهر، ساختار معماری، اشیای تزئینی اثبات میشود.
آثار موزه گوهرتپه
ابزارهای سنگی بسیاری در گوهرتپه شناسایی شده است از جمله تراشه ها، تیغه ها و هاون های سنگی که از در بین لایه های سنگ آهک منطقه از کانی های فلینت و چرت به دست آمده است. از این ابزارها برای جداکردن گیاهان و گوشت حیوانات، درو کردن غلات و آسیاب کردن گندم و دانه های گیاهی استفاده میکردند.
در طی کاوش های باستان شناختی آثار برجسته ای از ابزارهای جنگی از جنس مس و برنز شامل خنجر و سرنیزه پیدا شده است. از آثار دیگر کشف شده در این منطقه میتوان پیکرک های انسانی و حیوانی، مهره های سنگی، ریتون های سفالی لاک پشت و پرنده و … نام برد.
در محل گوهرتپه، با تلاشهای سازمان میراث فرهنگی موزه روباز باستان شناسی بازگشایی شده است. اشیای کشف شده که از دل خاک بیرون آورده شده است، در موزه گوهرتپه به نمایش گذاشته شده است. هم چنین بازدیدکنندگان میتوانند چگونگی تدفین و اجناسی که همراه مردگان قرار داشته است را مشاهده کنند.
وجه تسمیه
الف) آثار و گورهای به دست آمده در گوهرتپه در ارتفاع بسیار کمی از سطح زمین های زراعی قرار داشته و با شخم زدن اهالی جهت کشاورزی به گوهر و گنجینه های تپه دست پیدا می کردند به همین دلیل آن را گوهر تپه نامیدند. ب) معمولا در نامگذاری تپه ها از نام آخرین مالک تپه یا زمین زراعی استفاده می شده است.
مشخصات جغرافیایی
دارای چند برآمدگی با ارتفاع متغییر ۸ تا ۱۴ متر که در حال حاضر کاوش اصلی بر روی تپه شرقی به مساحت ۸۰۰ مترمربع که با حصار کشی ایرانیتی مسقف شده انجام شده. بر روی برآمدگی های شمالی و شمال غربی نیز لایه نگاری جهت تعیین قدمت (گاهنگاری) انجام شده است
افسانه های محلی
اقوام این منطقه پس از فرو پاشی شهر گوهرتپه و کوچ به مناطق کوهستانی اجساد نیاکان خود را برای تدفین در زاد‌گاهشان به گوهر تپه حمل کرده در این منطقه به خاک می‌سپردند.
با توجه به حفره هایی در گوهر تپه از قدیم الایام وجود داشت مردم معتقد بودند در عیدها (عید قربان) اسبی از خاک (همان حفره ها) بیرون می آید و به سمت دریا می رود تا آب بنوشد، اگر کسی این اسب را ببیند و با گِل به او بزند آن اسب به طلا تبدیل می شود.
نتایج کاوش و اشیای پیدا شده در گوهر تپه
اسکلت ها و تدفین:
۱) قدیمی ترین تدفین به ۴ تا ۵ هزار سال قبل بر می گردد مربوط به اسکلت زنی است با دستبندی مفرغی
۲ ) اموات به صورت جنینی (چمپاتمه ای یا حالت آرامش) در داخل چاله های بیضی شکل و در برخی موارد هم در خمره های سفالی به همراه اشیاء و آذوقه دفن شده اند (اعتقاد به زنده شدن مردگان)
نکته الف) ابزار کنار اجساد نشان از طبقه اجتماعی آنان دارد مثلا اسکلت دختری ۱۸ ساله که به صورت خمره دفن شده فقیر بوده زیرا در کنار او هیچ چیزی خاک نشده بود ولی اسکلت خانمی را می بیند که با گیره مو ، انگشت دانه و.. خود دفن شده که نشانه ثروتمندی اوست.
نکته ب) گور خمره ها متعلق به کودکان و خردسالان است- به دلیل بحث عاطفی
نکته ج) در پایین ترین لایه احتمال می رود سقف بر سر مردم آن فرود آمده است زیرا اجساد به صورت غیر جنینی در این مکان یافت شده یکی مربوط به اسکلت زن و مرد و دیگری مردی به حالت طاقباز.
۳) میانگین قد اسکلت ها ۸۰/۱ تا ۷۵/۱ متر بوده و میانگین سن آنها ۳۰ تا ۳۵ سالگی است. ۲ الی ۳ تدفین بالای ۴۰ سال و یک بچه ۸ الی ده ماهه را شاهد هستیم. دندانهای بیشتر اسکلت ها سالم بوده بر اساس مطالعات انسان شناسی مردمان منطقه اغلب در میانسالی و بر اثر بروز انواع مختلفی از بیماری از پای درآمده اند. دختران در این شهر در سنین بسیار پایین فوت کرده اند.
