شوش؛ قدیمی‌ترین شهر جهان
شهر باستانی شوش که هم‌اکنون در استان خوزستان واقع شده است، از مهم‌ترین شهرهای دوران باستان و پیش از میلاد مسیح بوده است و یکی از نامزدهای اصلی و محتمل برای عنوان شوش؛ قدیمی‌ترین شهر جهان است. این شهر دارای میراث فرهنگی بسیاری است که در دوران‌های مختلف تاریخی ساخته شده‌اند. میراث فرهنگی شوش شامل کاخ شاپور، کاخ آپادانا، دروازه شرقی، کاخ هدیش، شهر پانزدهم، روستای هخامنشی، مسجد جامع شوش و مجموعه بناهای دوره اسلامی، تپه‌های آکروپول و قلعه فرانسوی‌هاست.
شوش؛ قدیمی‌ترین شهر جهان
قدمت تاریخی شوش
تمدن‌های بین‌النهرین و تمدن عیلامی‌ها در یک دوره‌ی زمانی تقریباً یکسان، تاریخ این منطقه را شکل داده‌اند. در حدود ۲۷۰۰ پیش از میلاد مسیح، پادشاهی عیلامیان به پایتختی شوش تشکیل شد. از این جهت شوش را یکی از نخستین پایتخت‌ها نیز می‌دانند. شوش در دوره‌ی عیلامی‌ها برای هزاران سال، مرکز این تمدن مهم بود. پس از آن در دوره‌ی هخامنشیان، شوش پایتخت سیاسی و پایتخت زمستانی این امپراتوری پهناور بوده است که کاخ آپادانا نشان از همین امر دارد. با این وجود، قدمت شوش بیش از این حرف‌ها تخمین زده می‌شود. چیزی در حدود ۹ هزار سال!
قدیمی‌ترین آثار و بناهای یافت شده
سفالینه‌های نقاشی‌شده متعلق به حدود ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد، در شوش یافت شده‌اند که نشانگر دوره‌ای پیشرفته هستند. طرح‌های هندسی، سبکی خاص از طرح زدن انسان و شکل‌هایی چشم‌نواز از جانوران در آن‌ها، نشان می‌دهد این‌ها کار تمدنی تازه شکل گرفته نبوده. در حقیقت از روی آثار تاریخی پیدا شده، گفته می‌شود که قدمت این شهر به ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد یعنی بیش از ۷ هزار سال قبل برمی‌گردد. اما این همه‌ی ماجرا نیست. قدمت شوش حتی از این هم بیشتر است. کهن‌ترین آثار یک دهکده‌ی مسکونی در شهر شوش یافت شده‌اند که مربوط به ۷۰۰۰ سال پیش از میلاد، یعنی بیش از ۹ هزار سال قبل هستند. این مسئله در حال حاضر و با چیزهایی که تاکنون باستان‌شناسان و تاریخ‌دانان سراسر جهان کشف کرده‌اند، شوش را کهن‌ترین شهر جهان می‌کند.
زیگورات چُغازنبیل
زیگورات چُغازنبیل در حدود چهل‌کیلومتری ویرانه‌های کاخ آپادانای شوش قرار دارد.
به‌سبب اخلاص مسلمانان شیعه و یهودیان ایران به حضرت دانیال، شوش یک دهکده مسکونی است. امروزه شهر شوش در شمال استان خوزستان از یادمان‌های تاریخی کهن، دیگر آن شکوه و اهمیت دیرین خود را دارا نیست. نام‌هایی مانند سوس – شوشا- سوسه – سویس و سویز که در بعضی مناطق شمال آفریقا وجود دارد نیز مرتبط با نام شهر شوش است. مهاجران ایرانی و عرب که از این منطقه به شمال آفریقا مهاجرت کرده‌اند این نام‌ها را در دوره اسلامی رایج کرده‌اند. شهر شوش در دوره قبل از اسلام شهرت بین‌المللی داشته و به همان اندازه شهرت داشته که بابل، کلده، لیدی، نیل و لیبیه و…
بنا به دانشنامه ایرانیکا در حدود ۴٬۲۰۰ پیش از میلاد شهر شوش در جنوب غربی ایران بنیان‌گذاری شد. سفالینه‌های نقاشی‌شده متعلق به حدود ۳٬۵۰۰ پیش از میلاد در شوش واقع در ایلام بیانگر دوره‌ای پیشرفته از طرح‌های هندسی، ایجاد سبک خاص از انسان و شکل‌هایی از جانوران در آنهاست.
در سال ۵۵۸ پیش از میلاد پادشاهی کوروش بزرگ (کوروش دوم) در انشان (فارس) و خوزستان آغاز شد و پایتخت هخامنشیان به شوش منتقل شد.
کاخ آپادانا در شوش
کاخ آپادانای شوش کاخ زمستانی شاهان هخامنشی و کاخ اصلی داریوش یکم بوده‌است. این کاخ به دستور داریوش بزرگ پادشاه هخامنشی در حدود سال‌های ۵۱۵_۵۲۱ پیش از میلاد در شوش روی آثار و بقایای عیلامی بنا نهاد شد. دیوارهای کاخ از خشت و ستون‌های آن از جنس سنگ است. این کاخ در حفاری‌های بین سال‌های ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۴ از زیر خاک بیرون آورده‌شد و پس از ۷۰ سال در سال ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی ایران به شمارهٔ ۳۹۸۱ به ثبت رسید.
