هنر گره سازی در معماری ایرانی
هنر گره سازی در معماری ایرانی
هنر گره سازی در معماری ایرانی که در شهر اصفهان به وجود آمد، بیشتر از آن به عنوان هنر گره چینی یاد میشود که تقریبا در تمام بخش های معماری و ساخت و ساز مانند آینه کاری، گچ بری، آجر چینی، در و پنجره و حتی آهنگری مورد استفاده قرار میگیرد.
در ساده ترین روش آن، در اصل به معنای چیدن قطعات کوچک و برش خورده کاشی، شیشه، چوب… و یا تلفیقی از آنها است که نقشی در هم تنیده و منظم را تشکیل میدهد و هندسه و هنر را همزمان به نمایش میگذارد. از این هنر بیشتر در ساخت در و پنجره و نمای داخلی استفاده میشود. در ادامه به نکاتی که در مورد این هنر زیبا کاری وجود دارد بیشتر می پردازیم.
انواع گره، روش و فرایند ساخت
گره ها به سبک های مختلفی مانند درودگری، پیلی، تند، کند و شل و تلفیقی از آنها ساخته میشوند. به گفته اساتید گره چین، نقش باید در قالبی که در نظر گرفته شده است طراحی شود و در غیر اینصورت و تغییر محیط و اندازه، ارزش و مفهوم آن خنثی و بی ارزش میشود.
روند ساخت اینگونه است که بعد از طراحی و ترسیم نقشه و استخراج گره ها، در کنار هم چیده میشوند و در چارچوب و قالب خود، طرح اصلی را تشکیل میدهند. گره ها در واقع همان تکه ها و قطعات کوچکی هستند که برش داده شده‌اند و در این هنر به آنها گره میگویند و در اینجا است که مشخص میشود گره چینی به معنای کشور چین نیست بلکه به معنای چیدن این گره ها در کنار هم است.
این گره ها هرچه از پیچیدگی و ظرافت بالاتری تشکیل شده باشند، از ارزش کاری، هنری و قیمت بالاتری برخوردار هستند. جالب است که بدانید در وصل کردن گره ها از هیچ گونه چسب و میخی استفاده نمیشود و چیدن آنها توسط زبانه های کوچکی که در کناره آنها تراش و سمباده خورده است صورت میگیرد و به نوعی در هم قفل میشوند.
کاربرد هنر گره سازی در معماری ایرانی و نمونه های مهم آن
پایه و اساس این هنر، بر ریاضیات و نظمی که بر هستی حاکم است، بنا شده و از این رو بی راه نبوده است که در گذشته استاد معمار و گره چین را مهراز به معنای کسی که از مهر و راز هستی آگاه است، خطاب کرده‌اند.
هنر دست این معماران در گذشته برای استفاده در معماری عموم مردم مورد استفاده بوده است که رفته رفته با پیشرفت های صنعتی و مهندسی به نوعی زیبا کاری برای اماکن عمومی، مذهبی و سنتی تبدیل شده است. اما نمونه های برجسته ایرانی مانند عمارت چهل ستون، خانه هایی قدیمی در یزد و اصفهان وجود دارد که به خوبی نشانگر قدرت معماران ایرانی در این زمینه است.
