نظام ویشیشیکه در هند باستان

ذیمقراطیس در هند

همان طور که گئوتمه ارسطوی هند است، کناده هم ذیمقراطیس آن است. ازنام «کناده»، که به معنی «اتم خوار» است، چنین استنباط می‌شود که او شاید ساخته افسانه‌ای تخیل تاریخی باشد. باتمام دقتی که شده، هنوز زمان تنظیم سیستم ویشیشیکه معلوم نشده است: گفته‌اند که پیش از ۳۰۰ ق‌م و پس از ۸۰۰ میلادی نبوده. نام این سیستم از ویشیشه گرفته شده است که به معنی جزئیت است: در نظریه کناده، جهان پر از چیزهای گوناگون است، اما همه آنها، از یک نظر، ترکیبات محض اتمها هستند؛ اشکال دیگرگون می‌شوند، اما اتمها می‌مانند و از میان نمی‌روند. کناده، که اندیشه‌اش در اینجا یکسره مشابه ذیمقراطیس است، می‌گوید که جز «اتمها و خلا» چیزی وجود ندارد، و اتمها نه به اراده خدایی هوشمند، بلکه به واسطه یک نیروی غیر شخصی یا قانونی به حرکت در می‌آیند که ادریشته یعنی «نادیدنی» است. از آنجا که بچه آدم بنیادگرا(رادیکال) محافظه کار می‌شود، شارحان بعدی سیستم ویشیشیکه هم، که نمی‌توانستند دریابند که چگونه یک نیروی کور می‌تواند به کیهان نظم و وحدت بدهد، در کنار جهان اتمها یک جهان روانهای کوچک قرار دادند، و خدای هوشمندی را هم بر این دو ناظر کردند. (نظریه) «هماهنگی ازلی لایبنیتز» بسیار کهن است.

اما قیاس بنا به نیایه پنج‌‌گزاره دارد: قضیه، دلیل، صغرا، کبرا، و منتجه، مثلا (۱) سقراط فانی است؛ (۲) زیرا انسان است؛ (۳) همه انسانها فانی هستند؛ (۴) سقراط انسان است؛ (۵) پس، سقراط فانی است.

Kanâda مرکب از Kana، یعنی «اتم»، و ad، به معنی خوردن. او را بدان جهت «اتم‌خوار» نامیده‌اند که او واقعیت را به کوچکترین جزء ممکن تحلیل می‌کرد، که این را سانسکریت anu نامند، یعنی «اتم».-م.

منبع : تاریخ تمدن , جلد اول : مشرق زمین

نویسنده : ویل دورانت

نشر الکترونیکی سایت تاریخ ما