پاسارگاد / قدیمی ترین بنای مقبره ای فلات ایران

پاسارگاد / قدیمی ترین بنای مقبره ای فلات ایران

 

پاسارگاد در ارتفاع ۱۹۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. به گزارش استرابون کورش در این مکان بر آستیاک پیروز شده است. او پس از پیروزی خود بر لیدی مجموعه بناهای پاسارگاد را ساخت. این مکان به منزله نخستین پایگاه فرمانروایی نو پای هخامنشی بود. ساختمان اصلی این بنا، آرامگاه کورش کبیر و قدیمی ترین بنای آرامگاهی شناخته شده ایران است. در زمان حمله اعراب نیز این بنا با گزیدن نام قبر مادر سلیمان از گزند در امان ماند.

 

مقبره کورش بزرگ

صفه سنگی این بنا توسط سنگ تراشان لیدیایی ساخته شد. سنگ های این مقبره و کاخ های اطراف آن از فاصله ۵۰ کیلومتری با قایق از رود کر به محل آورده شده اند. کاربرد مرمر تیره و روشن در ستونهای کاخ بسیار چشم نواز است. برخی کارشناسان همچون خانم کخ عقیده دارند ساخت کاخ ها، باغ و جویهای پاسارگاد در زمان داریوش اتمام یافته است. اتاقک آرامگاه بر روی سکویی از ۶ پله بزرگ با بلندی های نامنظم، قرار گرفته است. شیروانی سنگی این بنا قدیمی ترین شیروانی موجود در فلات ایران است. ارتفاع بنا در حدود ۱۱ متر است. دورتادور بنا باغهایی قرار داشت و درون باغ نیز بناهایی وجود داشتند که باستان شناسان آنها را از زیر خاک بیرون آورده اند. از باغ فقط آثاری از جوی و حوض آبیاری باقی مانده است. درون اتاق شیروانی دار محفظه ای با ابعاد ۲در۲ متر و ارتفاع ۳ متر قرار دارد. گنجینه کورش را پس از مرگش در این اتاقک قرار دادند تا پس از مرگ به آنها دسترسی داشته باشد.

 

 

جسد کورش را در تابوتی زرین بر تختی زرین پایه با تشکی ارغوانی گذاشته بودند. در کنار آن میزی بود که روی آن را با دشنه های پارسی، گردن بندها وگوشواره های زرین، لباسهای بافت بابل، شلوارها و جامه های مادی آراسته بودند و در کنار آرامگاه، بنایی برای اسکان مغان محافظ بنا درست کرده بودند. آرامگاه تا زمان حمله اسکندر درآرامش بوده و در آن باز نشده بود تا اینکه در زمان اسکندر شاه مقدونی غارت شد.

تل تخت دژ نظامی

 

در قسمت شمالی محوطه پاسارگاد یک دژ نظامی دیده می شود که به نام تل تخت نامگذاری شده است. این بنا سنگی است و از کنار هم قرار گرفتن هزاران تخته سنگ ساخته شده که با چفتهای آهنی و بدون ملات به هم متصل شده اند. این دژ در سال ۲۸۰ پیش از میلاد بر اثر آتش از بین رفته است.

در محل دیگر، برجی سنگی قرار دارد که به زندان معروف است. احتمالا این بنا یک معبد زرتشتی بود. مشابه این بنا را در نقش رستم به نام کعبه زرتشت می شناسیم که بسیار سالم مانده است. نقشه این دو بنا به طور حتم یکسان بوده اند.

 

ورودی باغ

باستان شناسان با توجه به آثار جوی آب و حوض، به این نتیجه رسیده اند که این مکان در گذشته درختان سر سبزی داشت. مراجعین پس از گذشتن از یک ورودی، درون اتاقی به ابعاد ۵.۲۸ در ۵.۲۸ متر به انتظار دیدار شاه می نشستند. اتاقی مشابه این محل، در دروازه ملل تخت جمشید وجود دارد. در گوشه این بنا سنگ نگاره ای دیده می شود که مردی ریش دار با کلاه مصری و لباس ایلامی و چهار بال آشوری در آن ایستاده است. در همان نزدیکی رودخانه ای بوده که پل آن را آب برده و آثاری از پل بر جای نمانده است.

 کاخ S

دراین محوطه قصری قرار دارد که سقف آن را ستونهای ۱۳متری نگه می داشتند. ستون ها در زمان اتابکان برای ساخت کاروانسرا به نزدیکی آرامگاه منتقل شده بودند، اما بعدها باستان شناسان آنها را به جای اصلی خود بازگرداندند. ابعاد سالن برابر ۲۵.۳۲ در ۲۵.۲۲ متر است. بر روی یکی از دیوارهای سنگی، سنگ نگاره ای بر جای مانده که احتمالا آن را داریوش اول از طرف کورش کبیر نوشته است. نوشته ها به سه زبان پارسی باستان، بابلی و ایلامی هستند و هر سه یک مطلب را می گویند

در دو سمت ورودی این قصر سنگ نگاره هایی وجود دارند که به شدت آسیب دیده اند ولی می توان موجوداتی را دید که مانند انسان راه می روند، پایی مانند گاو، دمی مانند ماهی و چنگالی مانند پرنده دارند.

 

 باغ شاهی – سالن B

پس از کاخ بار عام، سالنی دیگر در کنار باغ قرار دارد. بنایی دیگر مانند این سالن نیز در سمت دیگر باغ وجود دارد. باغ شبکه آبیاری داشته که هنوزپا بر جا است و ۱۱۰ متر از آن شناخته شده است. آب این شبکه از رود پلوار تامین می شد. در فواصل مشخصی حوضچه های سنگی ساخته شده بودند تا هم کار تقسیم آب را انجام دهند و هم سرعت آب را بگیرند. این باغ احتمالا بسیار سر سبز بوده و محل مناسبی برای گذراندن بعداز ظهری گرم در میان درختان بوده است.

 

کاخ P

این کاخ محل سکونت شاه بود. ستونهای کاخ در دو ردیف پنج تایی و شش تایی همگی ارتفاع یکسانی دارند، نیمه پایینی آنها از سنگ و نیمه بالایی از چوب بوده است. حالت تراش سنگ های سفید ستونها، محیطی سرد را تداعی می کند، بطوریکه نظم ستونها و یکدستی آنها چشم بیننده را خیره می کند. ابعاد کاخ ۲۲ در ۳۱ متر است و به ایوان بزرگی راه دارد که ابعاد ایوان در حدود ۵.۷۲ در ۵.۹ متر است. در این کاخ نیز نوشته هایی مانند کاخ قبلی دیده می شود. در خروجی کاخ تصویر شاه حکاکی شده که در حال بیرون رفتن از کاخ است و مانند سنگ نگاره های کاخ تچر تخت جمشید است. بر روی لباس شاه نوشته شده است:

کورش،شاه بزرگ،یک هخامنشی