ماجرای عکس جنجالی ژوزف نوز وزیر خارجی مظفرالدین شاه

ژوزف نوز (به فرانسوی: Joseph Naus) مشهور به مسیو نوز یکی از اهالی بلژیک بود که در دوران مظفرالدین شاه قاجار به وزارت کل گمرکات ایران رسید و یکی از شخصیت‏‏های تاثیرگذار در آغاز جنبش مشروطه ایران شد.

ورود به ایران و انتصاب به عنوان وزیر گمرکات

در سال ۱۲۷۸،کارشناس بلژیکی را برای انجام امور گمرک به ایران آوردند که نوز به عنوان «مدیرکل گمرکات» رئیس آنان بود.= مدیرکل گمرکات زیر نظر صدراعظم فعالیت می‌کرد. یک سال بعد شاه به همراه صدراعظم به فرنگ رفت و با دوری صدراعظم از کشور، نوز به «وزارت کل گمرکات» رسید. نوز در تعرفه‏‎های گمرک ایران دگرگونی پدید آورد و امور را به شیوه اروپایی اداره کرد مدیریت او به عنوان مدیرکل گمرکات در مدت زمانی کوتاه (حدود یک سال) نتایج «بسیار امیدوارکننده‌ای» داشت و درآمد گمرک بیش از ۳۵% افزایش یافت.

همچنین نوز از سال ۱۳۱۶ تا سال ۱۳۲۲، درآمد گمرک را از ۲۰۰٬۰۰۰ پوند به ۶۰۰٬۰۰۰ پوند در سال رساند.= پس از آن مستشاران بلژیکی‌های بیشتری وارد ایران شدند و سازمان‌هایی مانند پست نیز بدان‌ها سپرده‏‏شد. با این وجود و با وجود حمایت شاه و دربار، نوز با ارباب‌ها و زمین‌داران مشکلات زیادی داشت.

احمد کسروی در تاریخ مشروطه ایران می‌نویسد از آنجا که مردم و روحانیون،  وجود یک خارجی را بر مصدر امور نمی‎‏پذیرفتند، ناخشنود بودند. بلژیکی‏‏ها در قبال به سخت‌گیری و بدرفتاری با ایرانیان (به ویژه مسلمانان) می‌پرداختند و میان یک ایرانی و یک خارجی؛ و حتی یک ایرانی مسیحی و یک ایرانی مسلمان تبعیض می‌گذاشتند. این مسائل باعث منفوریت وی شد. بازاری‌ها و بازرگانان که با نوز مشکل داشتند، به بهانه تعارف مشروب در جلوی درب یک مشروب‎‏فروشی به یک روحانی؛ دو روز بازار را بستند و غوغا به‌پا کردند.

ماجرای عکس جنجالی وزیر خارجی شاه قاجار
نوز (راست) به همراه همکارش پریم با عبا و عمامه و قلیان

در ماه محرم سال ۱۳۲۳ ق. برابر ۱۲۸۴ خ. عکسی از نوز به دست‌آمد که در میهمانی بالماسکه، لباس آخوندی پوشیده‌بود و عمامه به‌سر داشت. این عکس به میرزا مصطفی آشتیانی رسید، تکثیر شد و در میان مردم پخش شد آیت‌الله سید عبدالله بهبهانی، به این ماجرا واکنش نشان داد. وی در کلاس‌های درس و بالای منبر از «توهین به مذهب» می‌گفت و خواستار برکناری نوز و عین‌الدوله شد.

ماجرای عکس جنجالی وزیر خارجی شاه قاجار
میهمانی بالماسکه خارجی‏‎های مقیم ایران و خانواده‌هایشان با حضور ژوزف نوز

بهبهانی در ششمین جلسهٔ انجمن مخفی به تاریخ ۱۲ محرم ۱۳۲۳ در خانهٔ خویش به منبر رفت و از وضع گمرک و قوانینی که نوز برای دریافت عوارضی مقرر داشته، آزار مسلمانان در مرزها و استخدام یهودیان به جای مسلمانان در گمرک انتقاد کرد. او همچنین در سخنرانی به عکس اشاره کرد و گفت که نوز «مسلمانان را به استهزاء گرفته» و «کمر اسلام را شکسته». وی در پایان از شاه خواست که نوز را به دلیل خیانت اخراج کند. عین‌الدوله بدین گفته‏‏ ها بی‌اعتنایی کرد و پاسخ داشت «چون ملاها خواهان عزل او هستند او را نگه‌می‌دارد» و بر اعتبارش افزود. بازرگان‏‏ها در اعتراض به بست‌نشینی در شاه‌عبدالعظیم پرداختند و محمدعلی میرزای ولیعهد، آیت‌الله بهبهانی را موقتاً قانع کرد که نوز برکنار خواهدشد.

در این میان، این واقعه و چند رویداد دیگر آیت‌الله سید محمد طباطبایی را به بهبهانی نزدیک‌تر کرد.این اتحاد، از دید احمد کسروی و ناظم‌الاسلام کرمانی ریشه انقلاب مشروطه بود.

نوز در پایان، با فشار مشروطه‌خواهان و مقامات پادشاهی متحد بریتانیا از پا درآمد و با وقوع انقلاب مشروطه و روی کار آمدن مجلس شورای ملی از ایران اخراج شد.

عضویت
اطلاع از
guest

0 نظرات
بازخورد درون خطی
دیدن تمامی دیدگاه ها