پیشنهاد ملی شدن صنعت نفت در هشتم آذرماه ۱۳۲۹ درکمیسیون مخصوص نفت مجلس شورای ملی به امضای ۱۷ تن از نمایندگان این کمیسیون رسید. متن این پیشنهاد به قرار زیر است:
“به نام سعادت ملت ایران و به منظور کمک به تامین صلح جهانی امضاکنندگان ذیل پیشنهاد می نماییم که صنعت نفت ایران در تمام مناطق کشور بدون استثنا ملی اعلام شود؛ یعنی تمام عملیات اکتشاف، استخراج و بهره برداری در دست دولت قرار گیرد.”
در پی اعلام وصول این پیشنهاد، قانون “ملی شدن نفت در سراسر کشور و دو ماه تمدید به کمیسیون نفت جهت مطالعه در اطراف اجرای این اصل” در ۲۹ اسفندماه ۱۳۲۹ هجری خورشیدی، در مجلس شورای ملی و نهایتا در مجلس سنا تصویب و در پی آن شرکت ملی نفت ایران قدم به عرصه حیات گذارد.
اولین هیات مدیره موقت شرکت ملی نفت ایران در پی اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت و پس از خلع ید از شرکت سابق نفت انگلیس در خردادماه ۱۳۳۰ تشکیل شد و پس از آن قوانین جدیدی برای این شرکت نوپا تصویب شد.
تصویب “قانون توسعه صنایع پتروشیمی (با اصلاحات بعدی)” در بیستم تیرماه ۱۳۴۴ و “قانون توسعه صنعت گاز” در ۲۵ اردیبهشت ماه ۱۳۵۱، چارچوب قانونی فعالیت شرکت ملی نفت ایران را در بحث منابع هیدروکربوری و فرآورده های آن تعیین کرد و علاوه بر آن حدود مشارکت موسسات و شرکت های ایرانی یا خارجی را برای حضور در طرح های تولید محصولات پتروشیمی روشن کرد.
سرانجام با تصویب اولین “قانون نفت” در هشتم مردادماه سال ۱۳۵۳ علاوه بر تعریف اصطلاحات و ضوابط کار در محدوده منابع هیدروکربوری کل کشور، شرح مبسوطی در بحث ارائه و دریافت پیشنهادها، امضای قرادادهای پیمانکاری، شرایط خاتمه قرارداد، محافظت منابع و جلوگیری از آلودگی محیط زیست، حفظ منافع ایران و شرایط تعیین قیمت ارائه شد.
با تصویب اولین “قانون نفت”، “قانون اساسنامه شرکت ملی نفت ایران” نیز در هفدهم خردادماه ۱۳۵۶ در پنج فصل به تصویب رسید.
“کلیات و سرمایه”؛ “موضوع، وظایف، حقوق و اختیارات شرکت”؛ “ارکان شرکت”؛ “ترازنامه و حساب سود و زیان”، ۴ فصل ابتدایی قانون اساسنامه را تشکیل داده و در فصل پنجم این قانون نیز به “سایر مقررات” پرداخته شده است.
پس از آن “اساسنامه شرکت ملی صنایع پتروشیمی” و “اساسنامه شرکت ملی گاز ایران” نیز به ترتیب در ۲۱ آبان ماه ۱۳۵۶ و ۲۵ آبان ماه همان سال به تصویب رسید.
پس از انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، با الزام به رعایت برخی اصول و با توجه به خروج کارشناسان خارجی از کشور، تدوین و تصویب قوانین جدید نیز در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار گرفت و بدین ترتیب قانون نفت جدید در نهم مهرماه ۱۳۶۶ به تصویب رسید.

شرکت ملی نفت ایران نماد و مظهر استقلال ملی و رکن صیانت از نفت و گاز کشور به عنوان مولفه های اصلی تولید اقتصادی ایران است.
تولید نفت خام و گاز طبیعی و هیدروکربورهای مابع، فراورش و انتقال و بازاریابی و فروش آن به عنوان بخشی از انفال و ثروت ملی و نیز صیانت از این دارایی عمومی ماموریت اصلی شرکت ملی نفت ایران قلمداد می شود، در همین راستا و برای عمل به این ماموریت تجهیز تاسیسات و طراحی مجموعه های صنعتی و تولیدی و آموزش نیروی انسانی بومی و استفاده حداکثری از توان و قابلیت های ملی ایران برای استفاده بهینه از ثروت ملی نیز در زمره ماموریت ها و وظایف حاکمیتی شرکت ملی نفت ایران تلقی می شود.

چشم انداز صنعت نفت و گاز ایران در افق ۱۴۰۴
با توجه به جایگاهی که صنعت نفت ایران از آن برخوردار است چشم انداز این صنعت از اهمیت بسیاری برخوردار است به طوریکه دراین رابطه اهداف گوناگونی برای آن درنظرگرفته شده است.
کاهش شدت انرژی کشور به کمتر از ۰.۳ (معادل تن نفت خام به ازای هزار دلار تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال ۲۰۰۰)، حفظ جایگاه ظرفیت دومین تولید کننده نفت خام دراوپک که مستلزم حفظ فاصله مناسب ازنظرایجاد ظرفیت تولید با سایر رقبای این جایگاه است و دستیابی به جایگاه دوم جهانی در ظرفیت تولید گاز طبیعی با توجه به ضرورت استفاده ازمخازن مشترک از جمله مواردی است که در چشم اندازصنعت نفت مورد توجه قرار گرفته است.
سایرموارد شامل؛ دستیابی به جایگاه اول منطقه به لحاظ ظرفیت پالایشی به منظورایجاد بالاترین ارزش افزوده ازمنابع هیدروکربوری کشور، دستیابی به جایگاه اول منطقه ا لحاظ ارزش تولید مواد و کالاهای پتروشیمیایی به منظورایجاد بالاترین ارزش افزوده ازمنابع هیدرو کربوری کشورو نیل به جایگاه اول فناوری نفت و گازدر منطقه است
.

یکی ازمهمترین مباحث صنعت نفت، تدوین برنامه پنجم توسعه کشور در حوزه نفت، گازو پتروشیمی در راستای اهداف چشم اندازملی، منطبق برماموریتهای وزارت نفت و سیاستهای کلی نظام دربخش نفت و گاز است.
براین اساس باید بررسی کرد که دربخش نفت و گاز، امروز کجا هستیم؟ کجا می خواهیم باشیم؟ مجموعه اقداماتی که ما را ازموقعیت کنونی به جایگاه مطلوب آینده رهنمون می شوند، چیستند؟ منابع بخش نفت و گاز درآینده چه وضعیتی دارند و باید صرف چه برنامه هایی شوند؟

الزام به استفاده کاراترازمنابع انرژی درفرآیند جهانی شدن اقتصاد، ضرورت حرکت به سمت اقتصاد دانش پایه، لزوم تفکر سیستمی و جامع نگر برنامه ریزی استراتژیک برای تبدیل کردن ایران به یک قدرت منطقه ای، توجه به ضرورت ایفای نقش برتر ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی برای تحقق بخشیدن به اهداف چشم انداز ملی در افق ۱۴۰۴و ضرورت تکیه برنامه بر نگاهی سیستماتیک برای زیربخشهای اصلی اقتصاد ایران از جمله الزامات تدوین برنامه پنجم توسعه درصنعت نفت به شمار می آید.

ویژگی های برنامه پنجم توسعه درصنعت نفت شامل؛قالب سیستمی ازمجموعه اجزاء به هم پیوسته که با یکدیگردارای تبادل داده، اطلاعات، مواد و محصول هستند و یک حرکت هدفداررا انجام می دهند. همچنین اجزا و بخشهای مختلف برنامه دارای هماهنگی بوده و درقالب یک زنجیره ارزش درمجموع صنعت دیده شده اند.
تلاش برای تحقق اهداف صنعت نفت درچارچوب یک نظام برنامه ریزی استراتژیک با درنظرگرفتن عوامل محیطی(قوت،ضعف، فرصت و تهدید) و رعایت پویایی برای پاسخگویی به تغییرات محیطی درجهت نیازهای صنعت درروند تکاملی فعالیت های خود ازجمله موارد دیگری است که در این رابطه تاثیر گذار است.

برنامه ریزی، سرمایه گذاری، سازماندهی و اجرای کلیه فعالیت های اکتشاف، بهره برداری، بازاریابی صادرات و فروش نفت خام، گاز طبیعی و مایعات هیدروکربوری در تمامی وسعت خاک کشور و نواحی فلات قاره ایران

• مدیریت امور بین الملل
• مدیریت پژوهش و فناوری
• مدیریت اکتشاف
• مدیریت فناوری اطلاعات و ارتباطات
• مدیریت هماهنگی ونظارت بر نظارت و تولید نفت و گاز
• مدیریت برنامه ریزی تلفیقی
• مدیریت توسعه منابع انسانی
• مدیریت امور مالی
• مدیریت امور حقوقی
• طرح کمک به عمران مناطق نفت خیز

• روابط عمومی شرکت ملی نفت ایران
• هسته گزینش
• ایمنی بهداشت و محیط زیست
• بازرسی و پاسخ گویی به شکایات
• حسابرسی داخلی
• حراست
• ستاد اقامه نماز شرکت ملی نفت ایران

• پژوهشگاه صنعت نفت
• سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت
• سازمان امور وزرش و تربیت بدنی شرکت ملی نفت ایران
• صندوق بازنشستگی پس انداز و رفاه کارکنان

• شرکت ملی حفاری
• شرکت مهندسی و توسعه نفت
• شرکت پشتیبانی، ساخت و تهیه کالای نفتی تهران
• شرکت پایانه های نفتی ایران
• شرکت منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس
• شرکت نفت خزر
• شرکت حفاری شمال
• (Nico)شرکت بازرگانی نفت ایران
• شرکت بهینه سازی مصرف سوخت کشور

• شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب
• شرکت بهره برداری نفت و گاز کارون
• شرکت بهره برداری نفت و گاز مارون
• شرکت بهره برداری نفت و گاز مسجد سلیمان
• شرکت بهره برداری نفت و گاز گچساران
• شرکت بهره برداری آغاجاری
• شرکت پیرا حفاری
• شرکت خدمات رفاهی نفت
• شرکت خدمات ترابری وپشتیبانی نفت
• شرکت خدمات مهندسی و تجهیزات  صنعتی توربین جنوب
• شرکت نفت مناطق مرکزی ایران
• شرکت بهره برداری نفت و گاز غرب
• شرکت بهره برداری نفت و گاز شرق
• شرکت بهره برداری نفت و گاز زاگرس جنوبی
• شرکت نفت فلات قاره ایران
• شرکت نفت و گاز پارس
• شرکت نفت و گاز اروندان