پریخان خانم؛ دختر قدرت طلب صفویه

سلسله صفویه حکومتی ایرانی و شیعه بودند که در سالهای ۸۸۰ تا ۱۱۰۱ هجری خورشیدی (برابر ۱۱۳۵-۹۰۷ قمری و ۱۷۲۲-۱۵۰۱ میلادی) بر ایران فرمانروایی کردند. بنیانگذار سلسله پادشاهی صفوی، شاه اسماعیل یکم است که در سال ۸۸۰ خورشیدی در تبریز تاجگذاری کرد و اوج اقتدار آن هم در دوران زمامداری شاه عباس اول بود و آخرین پادشاه حقیقی صفوی، شاه سلطان حسین است که در سال ۱۱۰۱ خورشیدی از افغانها شکست خورد.

اما آنچه تا به حال در مورد این خاندان کمتر شنیده شده نام دختری است به نام پریخان خانم. او دختر شاه طهماسب اول و از زنان قدرتمند دربار این سلسله بود که توانست با اقتدار خود دو نفر از شاهزادگان صفوی را به سلطنت بنشاند.

مادر او از قوم چرکسی بود و در حوالی اهر یا ابهر پای به دنیا گذاشت. وی علاوه بر کشورداری و سیاست، زنی علم پرور و شاعره بود و تخلص «حقیقی» را برای خود برگزیده بود. حتی نقل است که مدرس‌های در اصفهان ساخت که سال‌ها مورد استفاده طلاب دینی بود.

پریخان خانم پس از مرگ پدر در تلاش بود که بردارش اسماعیل میرزا را به تخت سلطنت بنشاند اما برادر ناتی اش حیدر میرزا شبانه تاج سلطنت بر سر نهاد و او را در قصر محبوس کرد او با زیرکی از چنگ شاه حیدر میرزا فرار کرد و کلید درگاه را به سلیمان میرزا و شمخال سلطان، دایی خود داد و آنها به کمک ۳۰۰ نفر چرکس در حمله به حرمسرای حیدر میرزا او را کشتند.

سپس برادرش میرزا اسماعیل را به کمک امیران قزلباش به پایتخت (قزوین) آورد و به قدرت نشاند ولی شاه اسماعیل پس از رسیدن به قزوین از قدرت پریخان خانم کاست و دست به کشتار و خشونت زد و برادرش سلیمان میرزا را نیز کشت. اما این زن تحمل این برخوردها را نیاورد و تصمیم به انتقام گرفت و به کمک ندیم شاه اسماعیل ، شاه را مسموم کرد.

پس از کشته شدن شاه اسماعیل شاه سلطان محمد خدابنده به سلطنت رسید که در این میان پریخان خانم در رسیدن برادر به سلطنت نقش پرنگی داشت و از ضعف نابینایی شاه استفاده کرد زیرا که میخواست او را به سلطنت برساند و در پس پرده، خود تمامی امور در دست گیرد. در حالی که از وجود همسر محمد میرزا، خیرالنساء بیگم، غافل بود. میرزا سلمان جابری اصفهانی ، وزیر شاه اسماعیل ، شاه و همسرش را از قدرت پریخان خانم مطلع ساخت و چنین بود که نقشه‌ای برای برداشتن پریخان خانم از سر راه شاه نابینا کشیده شد.

پریخان خانم در روز ۹ ذی الحجه ۹۸۵ کشته شد و جسدش در امامزاده حسین، در کنار سلیمان میرزا و شاه اسماعیل به خاک سپرده شد.