«غار تمتمه»، یادگاری از انسان نخستین
این غار در سال ۱۹۴۹ توسط پرفسور استنلی کون حفاری شده است. آثار سکونت این غار مربوط به دوره پارینه سنگی میانی و یکی از قدیمی تریم مناطق یافت شده در ایران است. ارتفاع غار از سطح دریا ۱۵۰۰ متر است و منطقه سردسیر است بنا بر این احتمال میرود این غار تنها در فصول گرم سال استفاده میشده است. محل غار در کوه تمتمه در ۱۸ کیلومتری جنوب غرب شهر ارومیه است.
این غار در سال ۱۹۴۹ میلادی توسط پروفسور «کارلتون استنلی کون» مورد گمانه زنی قرار گرفت. آثار بدست آمده از این غار ، قدیمی ترین مستندات در زمینه سکونت انسان در آذربایجان غربی است و سکونت انسان را در دوره پارینه سنگی در این منطقه تایید می کند .
ارتفاع غار از سطح دریا ۱۵۰۰ متر است و منطقه سردسیر است بنا بر این احتمال میرود این غار تنها در فصول گرم سال استفاده میشده است.
بدون تردید مردمان قدیمی ساکن این منطقه یکی از بسترهای شکل دهنده تمدن بشری بوده اند. امروز نشانه هایی در دست است که سابقه زندگی انسان را در این منطقه به ۵۰۰۰ سال قبل باز می گرداند. آثار به دست آمده از غارهای تمتمه و دیگر نقاط ، نشان دهنده زندگی انسانها از عصر جمع آوری خوراک تا ساختن ابزارهای ابتدایی سنگی در این نواحی است.
این غار در کوهی به همین نام در هجده کیلومتری جنوب غربی شهر ارومیه قرار دارد. این غار در سال ۱۹۴۹ م توسط پروفسور «کارلتون استنلی کون» مورد گمانه‌زنی قرار گرفت. آثار به دست آمده از این غار، قدیمی‌ترین مستندات در زمینه سکونت انسان در آذربایجان غربی است و سکونت انسان را در دوره پارینه سنگی در این منطقه تأیید می‌کند. ۴۰هزار سال پیش پناهگاه انسان، امروز طویله گوسفندان
غار تمتمان با شماره ۱۴۲۹۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
غار دارای یک اوشکوب و دو شاخه است. در درون قسمت انتهایی غار، نشانه های دستکاری انسان برای مهیاکردن این محل برای زیستن دیده می شود.
در نزدیکی غار تمتمان چشمه آبی قرار دارد که روستاییان از آن بهره برداری می کنند. هوای غار در تابستان ها بسیار خنک و ملایم و به همان نسبت در زمستان ها گرم تر است و رطوبت چندانی ندارد.
«بهروز خان محمدی» باستان شناس در رابطه با این غار در وبلاگ خود نوشته است:«طول کلی غار ۳۰/۳۵ و عرض آن ۹۰/۱۶ متر است. در بخش داخلی غار دو حفره وجود دارد، حفره سمت راست به عمق چهار و عرض ۵/۵ و حفره دراز تر سمت چپ به عمق ۲۸ و عرض میانگین پنج متر است. هر چه به انتهای غار نزدیک تر می شویم ارتفاع آن بیشتر می شود. انتهای حفره اخیر به صورت دو اشکوبه است، ظاهرا اشکوبه پایینی مصنوعی است و به دست انسان ایجاد شده چراکه لایه های سنگی این بخش استحکام چندانی ندارند و به راحتی از یکدیگر جدا می شوند و این احتمال وجود دارد که غارنشینان جهت گنجایش بیشتر چنین کاری کرده اند. این غار یکی از قدیمی ترین سکونت گاه های انسان در شمال غرب کشور است.
مطالعات علمی این غار نخستین بار توسط کارلتون استانلی کوون، انسان شناس آمریکایی در سال ۱۹۴۹ انجام گرفت. وی در این سال گمانه آزمایشی در کف غار باز کرد و از آن ۴۸ قطعه مصنوعات سنگی و ۲۷۶۶ قطعه استخوان و دندان جانوری شامل سمور، کفتار، روباه، اسب سانان، مرال، گاو وحشی، آهو، گوسفندسانان و چند نمونه دیگر را به دست آورد و برخی از آنها را جهت مطالعه و بررسی بیشتر با خود به آمریکا برد.
مطالعات وی نشان می دهد که غار در دوره میانی پارینه سنگی جدید یعنی تاریخ تقریبا حدود ۴۰هزارسال پیش مسکونی بوده است. کوون معتقد است این غار تنها در تابستان ها مورد استفاده قرار گرفته است. با این حال تاریخ گذاری وی مورد تردید برخی دیگر از پژوهشگران قرار گرفته است.»
علاوه بر این آنگونه که از سوی انسان شناسان انستیتو تحقیقاتی – اسمیت سوییان- وابسته به دانشگاه کلمبیا ذکر شده است: اجداد انسان جدید برای نخستین بار از حدود ۴۰هزار سال پیش در منطقه شالیندار عراق در ۹۰کیلومتری جنوب غربی ارومیه زندگی می کردند. انسان شناسان تاکنون هزاران آلات گوناگون و از جمله هفت اسکلت متعلق به انسان نئاندرتال را که صدهزار سال پیش از این زندگی می کرده در یکی از غارهای آن منطقه کشف کرده اند.
علاوه بر این در صفحه ۱۰ کتاب جغرافیای «ماد» نوشته جواد صدفی با اشاره مستقیم به غار تمتمان آمده است: کمیسیون ملی یونسکو در ایران بعد از بررسی نتیجه تحقیقات دانشمندان آمریکایی در گزارش خود (در آبان ۱۳۳۶) اعلام کرد، ابزارآلات انسان دوره «لوا لوازین» که در حدود ۳۵هزار سال پیش از میلاد در منطقه آذربایجان زندگی می کرد از غار تمتمان واقع در ۲۰کیلومتری شمال غربی ارومیه به دست آمده است.
