۸ مورد از کهن‌ترین کتاب‌های جهان

بشر سیستم‌های نوشتاری خودش را در همان قرن سیزدهم قبل از میلاد مسیح و در بین‌النهرین باستان آغاز کرد که تمدن‌های مصر باستان و آکادی و سومری در آن منطقه ساکن بودند. با اینکه نمونه‌های اولیه از متن نوشتاری به حدود ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد، بعضی از نوشته‌های قدیمی روی الواح سنگی نوشته شدند و به این بستگی دارد که از چه کسی می‌پرسید که این الواح را جز کتاب‌ها بداند یا نه.

در مقاله امروز از متون نوشته شده روی الواح سنگی چیزی نمی‌گوییم و فقط قدیمی‌ترین کتاب‌ها (الواح یا صفحات مجلدشده) در دنیا را در نظر می‌گیریم که از زمان‌های قدیم تا به امروز به جا مانده‌اند.

۸- انجیل گوتنبرگ – حدود ۱۴۵۰ – ۱۴۵۵

نویسنده: چاپ یوهانس گوتنبرگ

کشور مبدا: ماینز، آلمان

نسخه: لاتین

با اینکه انجیل گوتنبرگ به اندازه کتاب‌هایی که از دل تاریخ سالم مانده‌اند قدیمی نیست، اما به خاطر شگفتی‌اش به عنوان تولید انبوه کتاب چاپی با استفاده از ماشین چاپ در این فهرست قرار می‌گیرد. اصلا زمانی که مردم به کتاب سنتی فکر می‌کنند، انجیل گوتنبرگ، قدیمی‌ترین نسخه‌ای است که به ذهن‌شان می‌آید. یوهانس گوتنبرگ با اختراع ماشین چاپ و به پا شدن انقلاب صنعت چاپ در حدود ۱۴۵۰ – ۱۴۵۵، انجیل را به نسخه چاپی درآورد.

اسناد قدیمی نشان می‌دهند که برنامه‌ریزی شده بود تا ۲۰۰ نسخه از انجیل روی کاغذ پارچه نخی و ۳۰ نسخه از آن روی پوست مخملی حیوان چاپ شود. البته تعداد واقعی نسخه‌های چاپ‌شده نامشخص است و امروز، تنها ۲۲ نسخه شناخته‌شده از تمام نسخه‌های به جامانده و انجیل‌های گوتنبرگ بین تمام آن‌ها کمیاب‌ترین و باارزش‌ترین نسخه چاپی دنیا محسوب می‌شود.

۷- کتاب کلز – حدود ۸۰۰ بعد از میلاد مسیح

نویسنده: نامشخص (احتمالا راهب‌های ایونا، اسکاتلند)

کشور مبدا: ایرلند

نسخه: لاتین

کتاب کلز یا کتاب کلمبا با آن دست‌نوشته‌های مصورشده، یکی از بزرگ‌ترین گنجینه‌های ایرلند محسوب می‌شود که قدمتش به حدود ۸۰۰ سال بعد از میلاد مسیح برمی‌گردد. قبل از تاریخ‌گذاری کتاب به حدود ۸۰۰ سال بعد از میلاد مسیح، محققان باور داشتند که این کتاب احتمالا از کتاب انجیل کلمبا، یک راهب ایرلندی در قرن ششم بوده باشد. نام این کتاب از صومعه کلز آمده که برای قرن‌ها در آنجا قرار گرفته می‌شده و در حال حاضر هم به صورت دائمی در کتابخانه کالج ترینیتی در دوبلین، ایرلند به نمایش گذاشته می‌شود.

این کتاب با تزئینات عجیب و غریب و پیچیده‌اش، یکی از بهترین نمونه‌های دست‌نوشته مصور محسوب می‌شود که شامل ۴ انجیل از عهد جدید و ۳۴۰ برگه از پوست گوساله است.

۶- انجیل سنت کاتبرت – حدود قرن هفتم بعد از میلاد مسیح

نویسنده: نامشخص (احتمالا راهب‌های صومعه مانکورمث جارو)

کشور مبدا: انگلستان

نسخه: لاتین

انجیل سنت کاتبرت قدیمی‌ترین کتاب اروپایی به جامانده از حدود قرن هفتم میلادی است. این کتاب یک کپی از انجیل سنت جان است که به آن انجیل سنت کاتبرگ نامگذاری شده بود. این کتاب بعد از مرگ جان کاتبرگ در سال ۶۸۷ در تابوتش گذاشته شده بود. اما زمانی که تابوت سنت کاتبرت برای فرار از یورش وایکینگ‌ها به صومعه‌اش منتقل شد، این کتاب در سال ۱۱۰۴ در کلیسای جامع دورهام برای بار دیگر کشف شد.

بعد از اینکه کشف این کتاب، برای مدتی به صورت شخصی نگهداری می‌شد تا اینکه در سال ۱۷۶۹ به جامعه یسوعیان در بلژیک اهدا شده بود. از سال ۱۹۷۹ هم به کتابخانه بریتانیا در لندن قرض داده شد که صاحبان فعلی‌اش حدود ۱۴ میلیون دلار برای خرید این کتاب به یسوعیون پرداخت کردند.

۵- اناجیل گاریما – حدود ۳۳۰ – ۶۵۰ بعد از میلاد مسیح

نویسنده: آبا گاریما (به روایتی از صومعه آبا گاریما)

کشور مبدا: اتیوپی

نسخه: زبان گعز

اناجیل گاریما دو کتاب بشارتی از صومعه آبا گاریماست که به عنوان قدیمی‌ترین دست‌نوشته کامل مصور مسیحی محسوب می‌شود. محققان تا همین دهه گذشته همیشه معتقد بودند که قدمت این کتاب‌ها به قرن یازدهم میلادی برمی‌گردد، اما تاریخ‌گذاری کربنی جدید نشان می‌دهد که قدمت این کتاب‌ها بین ۳۳۰ – ۶۵۰ بعد از میلاد مسیح تخمین زده می‌شود.

به گفته راهب‌های صومعه آبا گاریما، از زمان کشف این کتاب‌ها، در صومعه نگهداری و محافظت شده بود. آن‌ها همچنین باور دارند که این کتاب‌ها را آبا گاریما، یکی از سلطنتی‌های بیزانس نوشته شده که موسس این صومعه هم بوده است. یک صحاف بریتانیایی با بودجه یک صندوق میراث اتیوپی که یک خیریه بریتانیایی برای نگهداری از آثار کشف‌شده به صومعه‌های اتیوپی کمک می‌کند، این کتاب‌ها را در چیزی حدود یک دهه گذشته بازسازی کرده بود.

۴- کتابخانه ناگ حمادی – قرن سوم – قرن چهارم بعد از میلاد مسیح

نویسنده: نامشخص (احتمالا راهب‌های پاشومین

کشور مبدا: ناگ حمادی، مصر

نسخه: قبطی

کتابخانه ناگ حمادی، مجموعه‌ای از سیزده کد دفن‌شده در یک کوزه مهروموم‌شده است که محمد السامان آن را در سال ۱۹۴۵ در شهر مصری ناگ حمادی کشف کرده بود. نوشته‌های کشف‌شده در این کدها به احتمال زیاد درباره رساله‌های عرفانی و متعلق به کورپوس هرمیتکوم و ترجمه/ اصلاح جزئی کتاب (جمهور افلاطون) است. یکی از کدها تنها نوشته کامل شناخته‌شده از انجیل توماس را در خودش دارد.

عده‌ای معتقدند که قدمت این کدک‌ها به قرن سوم و چهارم برمی‌گردد و تصور می‌شود بعد از اینکه سنت آتاناسیوس استفاده از کتاب‌های غیرمتعارف را در ۳۶۷ بعد از میلاد مسیح غدغن کرده، این کتاب در جایی دفن و مخفی شده بود. بعد از کشف آن هم، کدها به تحقیقات مدرن مسیحیت اولیه و فلسفه روحانی (گنوسیزم) تاثیرگذار بوده است.

۳- کدکس سینائیتیکوس (انجیل سینا) – حدود ۳۳۰ – ۳۶۰ بعد از میلاد مسیح

نویسنده: کپی به واسطه کاتبان متفاوت

کشور مبدا:  سینا، مصر

نسخه: یونانی

کدکس سینائیتیکوس که معمولا به انجیل سینا شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین کتاب‌هایی با تنها دست‌نوشته قدیمی از انجیل مسیحی محسوب می‌شود که تا به امروز بخش زیادی از آن هنوز دست‌نخورده باقی مانده است. این کتاب یک نسخه دست‌نویس از انجیل با متن یونان باستان هفتادگانی (سپتوآگینت) است که چهار کاتب آن را در قرن چهارم نوشته بودند.

این کتاب به عنوان یکی از بهترین کتاب‌ها با متون یونانی عهد جدید محسوب می‌شود که برای تحقیق ری متون کتاب مقدس بسیار کاربردی بوده است. با اینکه بخش‌های زیادی از عهد عتیق از این کتاب مفقود مانده، اما محققان معتقدند که این کتاب در ابتدا شامل هر دو عهد عتیق و عهد جدید بود.

۲- الواح طلایی پیرگی – حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح

نویسنده: تیفاری ولیناس، پادشاه کائر

کشور مبدا: پیرگی، ایتالیا (سانتا سورا امروزی)

نسخه: اتروسکی و فنیقیه

الواح طلایی پیرگی در حین حفاری سال ۱۹۶۴ در شهر بندری باستانی پیرگی، ایتالیا کشف شده بود که قدمتش هم به حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. با اینکه این الواح در واقع کتاب نیستند، اما سوراخ‌های دورتادور هر لوح نشان می‌دهد زمانی مجلد بودند. این لوح‌ها به خاطر دو زبانه بودن (دو الواح به اتروسکی باستان و لوح سوم به زبان فنیقیه نوشته شدند) بسیار جالب‌توجه هستند.

مققان به خاطر متن دوزبانه این الواح می‌توانند با استفاده از دانش زبان فنیقیه، الواح زبان اتروسکی را هم تفسیر کنند.

۱- کتاب طلایی اتروسکی – حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح

نویسنده: نامشخص

کشور مبدا: بلغارستان

نسخه: اتروسکی

با اینکه شناخت زیادی درباره کتاب طلایی اتروسکی وجود ندارد، اما معتقدند که این کتاب، قدیمی‌ترین کتاب دنیاست که قدمتش به حدود ۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. تمام این کتاب از طلای ۲۴ عیار ساخته شده و شامل ۶ صفحه مجلد می‌شود که طراحی‌هایش یک سوارکار، یک حوری، یک چنگ و چند سرباز را نشان می‌دهد. این کتاب در اواخر دهه ۱۹۵۰ در یک آرامگاه در حین کنده‌کاری حفر کانالی در راستای رودخانه استروما در بلغارستان کشف شده بود.

یابنده این کتاب که خواسته بود ناشناس باقی بماند در سال ۲۰۰۳ میلادی، کتاب را به موزه تاریخ ملی بلغارستان اهدا کرد. به گفته رئیس آن زمان موزه، بوجیدار دیمیتروف، دو متخصص در صوفیه، بلغارستان و لندن، انگلستان صحت و اعتبار این کتاب را تصدیق کرده بودند.