حقایق و تاریخ ترکمنستان

نگاهی کلی به ترکمنستان

جمعیت: ۵.۷۵۸ میلیون (۲۰۱۷ برآورد بانک جهانی)

پایتخت: عشق آباد، جمعیت ۶۹۵۳۰۰ نفر (تخمین شده در سال ۲۰۰۱)

مساحت: ۱۸۸۴۵۶ مایل مربع (۴۸۸۱۰۰ کیلومتر مربع)

خط ساحلی: ۱۰۹۸ مایل (۱۷۶۸ کیلومتر)

بلندترین نقطه: کوه آیری بابا  ( ۳۱۳۹ متر)

پایین ترین نقطه: دره آکجاگایا (-۸۱ متر)

شهرهای اصلی ترکمنستان: ترکمن آباد (چاردجو سابق)، جمعیت ۲۰۳۰۰۰ نفر (تخمین شده در ۱۹۹۹)، داشغوز (داشووز سابق)، جمعیت ۱۶۶۵۰۰ نفر (تخمین سال ۱۹۹۹)، ترکمن باشی (کراسنوودسک سابق)

دولت ترکمنستان

ترکمنستان از زمان استقلال خود از اتحاد جماهیر شوروی در ۲۷ اکتبر ۱۹۹۱، اسماً یک جمهوری دموکراتیک بوده است، اما تنها یک حزب سیاسی مورد تایید وجود دارد: حزب دمکرات ترکمنستان.

رئیس جمهور که به طور سنتی بیش از ۹۰ درصد آرا را در انتخابات کسب می کند، هم رئیس دولت و هم رئیس دولت است.

دو نهاد قوه مقننه را تشکیل می دهند: حلک مصلحاتی (شورای مردمی) با ۲۵۰۰ عضو و مجلس (مجلس) با ۶۵ عضو. رئیس جمهور ریاست هر دو نهاد قانونگذاری را بر عهده دارد.

همه قضات توسط رئیس جمهور منصوب و نظارت می شوند.

جمعیت ترکمنستان

ترکمنستان تقریباً ۵ میلیون و ۱۰۰ هزار شهروند دارد و جمعیت آن سالانه حدود ۱.۶ درصد افزایش می یابد.

بزرگترین گروه قومی ترکمن ها هستند که ۶۱ درصد جمعیت را تشکیل می دهند. گروه‌های اقلیت شامل ازبک‌ها (۱۶%)، ایرانی‌ها (۱۴%)، روس‌ها (۴%) و جمعیت‌های کوچک‌تری از قزاق‌ها، تاتارها و غیره هستند.

در سال ۲۰۰۵، نرخ باروری ۳.۴۱ فرزند به ازای هر زن بود. مرگ و میر نوزادان در حدود ۵۳.۵ نفر در هر ۱۰۰۰ تولد زنده بود.

زبان رسمی

زبان رسمی ترکمنستان ترکمنی است که یک زبان ترکی است. ترکمنی با زبان های ازبکی، تاتاری کریمه و سایر زبان های ترکی ارتباط نزدیک دارد.

ترکمنی مکتوب تعداد زیادی الفبای مختلف را پشت سر گذاشته است. قبل از سال ۱۹۲۹ ترکمنی به خط عربی نوشته می شد. بین سالهای ۱۹۲۹ و ۱۹۳۸، الفبای لاتین مورد استفاده قرار گرفت. سپس، از سال ۱۹۳۸ تا ۱۹۹۱، الفبای سیریلیک به سیستم رسمی نوشتاری تبدیل شد. در سال ۱۹۹۱، الفبای لاتین جدید معرفی شد، اما به کندی رایج شد .

زبان های دیگر ترکمنستان عبارتند از: روسی (۱۲%)، ازبکی (۹%) و دری (فارسی)

دین در ترکمنستان

اکثریت مردم ترکمنستان مسلمان و عمدتاً سنی هستند. مسلمانان حدود ۸۹ درصد از جمعیت را تشکیل می دهند. ارتدوکس های شرقی (روسی) ۹ درصد دیگر را به خود اختصاص می دهند و ۲ درصد باقی مانده را غیروابسته تشکیل می دهند.

نماد اسلام که در ترکمنستان و سایر کشورهای آسیای مرکزی اجرا می شود، همیشه با عقاید شمنیستی پیش از اسلام خمیر شده است.

در دوران اتحاد جماهیر شوروی، عمل به اسلام رسماً منع شد. مساجد ویران شدند یا تغییر شکل دادند، آموزش زبان عربی غیرقانونی شد، و ملاها کشته یا به صورت غیر قانونی فعالیت می کردند.

از سال ۱۹۹۱، اسلام با ظهور مساجد جدید در همه جا، تجدید حیات کرده است.

جغرافیای ترکمنستان

مساحت ترکمنستان ۴۸۸۱۰۰ کیلومتر مربع یا ۱۸۸۴۵۶ مایل مربع است. کمی بزرگتر از ایالت کالیفرنیا در ایالات متحده است.

ترکمنستان از غرب با دریای خزر، از شمال با قزاقستان و ازبکستان، از جنوب شرقی با افغانستان و از جنوب با ایران همسایه است.

تقریباً ۸۰ درصد از کشور را صحرای قراقوم (شن‌های سیاه) پوشانده است که مرکز ترکمنستان را اشغال کرده است. مرز ایران را کوه های کپه داغ مشخص کرده اند.

منبع اصلی آب شیرین ترکمنستان رودخانه آمودریا (که قبلاً Oxus نامیده می شد) است.

آب و هوای ترکمنستان

آب و هوای ترکمنستان به عنوان “کویر نیمه گرمسیری” طبقه بندی می شود. در واقع، این کشور دارای چهار فصل مجزا است.

زمستان‌ها خنک، خشک و بادخیز است و دمای هوا گاهی به زیر صفر می‌رسد و گاهی برف می‌بارد.

بهار بیشتر بارندگی های ناچیز کشور را به ارمغان می آورد، با تجمع سالانه بین ۸ سانتی متر (۳ اینچ) تا ۳۰ سانتی متر (۱۲ اینچ)

تابستان در ترکمنستان با گرمای شدید همراه است: دمای هوا در بیابان می تواند از ۵۰ درجه سانتیگراد (۱۲۲ درجه فارنهایت) فراتر رود.

پاییز دلپذیر است، آفتابی، گرم و خشک.

اقتصاد

بخشی از زمین و صنعت خصوصی شده است، اما اقتصاد ترکمنستان هنوز به شدت متمرکز است. تا سال ۲۰۰۳، ۹۰ درصد کارگران توسط دولت استخدام شده بودند.

اغراق های تولید به سبک شوروی و سوء مدیریت مالی، کشور را با وجود ذخایر عظیم گاز طبیعی و نفت، در فقر فرو می برد.

ترکمنستان گاز طبیعی، پنبه و غلات صادر می کند و کشاورزی آن به شدت به آبیاری کانال بستگی دارد.

در سال ۲۰۰۴، ۶۰ درصد از مردم ترکمنستان زیر خط فقر زندگی می کردند.

واحد پول ترکمنستان منات نام دارد. نرخ ارز رسمی ۱ دلار آمریکا: ۵۲۰۰ منات است. نرخ آزاد  نزدیک به ۱ دلار است: ۲۵۰۰۰ منات.

حقوق بشر

در زمان رئیس جمهور فقید، صفرمرات نیازوف (۱۹۹۰-۲۰۰۶)، ترکمنستان یکی از بدترین رکورد داران حقوق بشر در آسیا بود. رئیس جمهور فعلی اصلاحات محتاطانه ای را اعمال کرده است، اما ترکمنستان هنوز با استانداردهای بین المللی فاصله دارد.

آزادی بیان و مذهب توسط قانون اساسی ترکمنستان تضمین شده است اما در عمل وجود ندارد. فقط برمه و کره شمالی سانسور بدتری دارند.

روس های قومی در این کشور با تبعیض شدید روبرو هستند. آنها تابعیت دوگانه روسیه/ترکمن خود را در سال ۲۰۰۳ از دست دادند و نمی توانند به طور قانونی در ترکمنستان کار کنند. دانشگاه ها به طور معمول متقاضیان با نام خانوادگی روسی را رد می کنند.

تاریخ ترکمنستان

قبایل هندواروپایی در حدود سال قبل به این منطقه رسیدند. ۲۰۰۰ قبل از میلاد فرهنگ گله‌داری با محوریت اسب که تا زمان شوروی بر منطقه حاکم بود، در این زمان توسعه یافت و با منظره خشن آنجا سازگار شد.

تاریخ ثبت شده ترکمنستان در حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد با فتح آن توسط امپراتوری هخامنشی آغاز می شود. اسکندر مقدونی در سال ۳۳۰ قبل از میلاد هخامنشیان را شکست داد. اسکندر شهری در کنار رود مرغاب در ترکمنستان ایجاد کرد که نام آن را اسکندریه گذاشت. این شهر بعداً به نام مرو تغیر اسم داد.

تنها هفت سال بعد، اسکندر درگذشت. ژنرال های او امپراتوری او را تقسیم کردند. قبیله کوچ نشین سکاها از شمال رانده شدند و یونانیان را بیرون کردند و امپراتوری اشکانی (۲۳۸ قبل از میلاد تا ۲۲۴ پس از میلاد) را در ترکمنستان و ایران امروزی تأسیس کردند. پایتخت اشکانیان در نساء واقع در غرب پایتخت کنونی عشق آباد بود.

در سال ۲۲۴ میلادی اشکانیان به دست ساسانیان افتادند. در شمال و شرق ترکمنستان، گروه‌های عشایری از جمله هون ها ‌( THE HUNS) از سرزمین‌های استپی به سمت شرق کوچ می‌کردند. هون ها ساسانیان را نیز در قرن پنجم پس از میلاد از جنوب ترکمنستان بیرون کردند.

همانطور که جاده ابریشم توسعه یافت و کالاها و ایده ها را در سراسر آسیای مرکزی آورد، مرو و نساء به واحه های مهمی در طول مسیر تبدیل شدند. شهرهای ترکمن به مراکز هنر و دانش تبدیل شدند.

در اواخر قرن هفتم، اعراب اسلام را به ترکمنستان آوردند. در همان زمان، ترک‌های اوغوز (اجداد ترکمن‌های امروزی) به سمت غرب به سمت منطقه حرکت می‌کردند.

امپراتوری سلجوقی با پایتختی مرو در سال ۱۰۴۰ توسط اوغوزها تأسیس شد. سایر ترک‌های اوغوز به آسیای صغیر نقل مکان کردند، جایی که در نهایت امپراتوری عثمانی را در ترکیه کنونی تأسیس کردند.

امپراتوری سلجوقی در سال ۱۱۵۷ فروپاشید. ترکمنستان پس از آن به مدت ۷۰ سال تا زمان ورود چنگیزخان توسط خان های خیوه اداره می شد.

در سال ۱۲۲۱ مغولان خیوه، قونیه اورگنج و مرو را با خاک یکسان کردند و ساکنان آن را سلاخی کردند. تیمور در دهه ۱۳۷۰ نیز به همان اندازه بی رحم بود.

پس از این فجایع ترکمن ها تا قرن هفدهم پراکنده بودند.

ترکمن ها در قرن هجدهم دوباره جمع شدند و راهزنی و دامداری می کردند. در سال ۱۸۸۱، روس ها ترکمن های تکه را در گئوک تپه قتل عام کردند و این منطقه را تحت کنترل تزار قرار دادند.در سال ۱۹۲۴ جمهوری شوروی سوسیالیستی ترکمنستان تاسیس شد و قبایل کوچ نشین به زور در مزارع اسکان داده شدند.

ترکمنستان در سال ۱۹۹۱ در دوران ریاست جمهوری نیازوف استقلال خود را اعلام کرد.

مترجم:زهرا طاهری