گنبد سلطانیه

گنبد سلطانیه که به نام مقبره «سلطان محمد خدابنده» ملقب به «الجایتو» معروف است، از جمله سازه های معماری دوره اسلامی است که در دوره ایلخانان ساخته شده است. گنبد این بنا ارتفاعی نزدیک به ۴۸.۵ و قطر دانه ۲۵.۵ متر دارد. هدف اصلی الجایتو از ساخت این آرامگاه آن بود که پیکر حضرت علی (ع)، امام اول شیعیان را از نجف به این محل منتقل کند، اما چون از آوردن پیکر امام ناامید شد، تغییراتی در نقشه اولیه آن داد و وصیت کرد که پس از مرگش در سردابه آن دفن شود. با این مقاله از تاریخ ما همراه باشید تا نکات بیشتری درباره این اثر تاریخی بدانید.
ساخت این آرامگاه، ۱۰ سال به طول انجامید و الجایتو تنها دو سال پس از اتمام بنای آن در اثر بیماری در سن سی و چهار سالگی درگذشت. گنبد سلطانیه در ۱۵ دی ماه ۱۳۱۰ در آثار ملی ایران ثبت شد و در سال ۱۳۸۴ در نشست بیست و نهم کمیته جهانی یونسکو در فهرست میراث جهانی درآمد.
گنبد مزبور در پنج فرسخی سمت شرقی شهر زنجان در داخل باروی شهر قدیم سلطانیه قرار گرفته و بنایی است هشت ضلعی که طول هر ضلع آن ۸۰ گز است.
گنبد مزبور در پنج فرسخی سمت شرقی شهر زنجان در داخل باروی شهر قدیم سلطانیه قرار گرفته و بنایی است هشت ضلعی که طول هر ضلع آن ۸۰ گز است.

داستان ساختن گنبد سلطانیه

این گنبد در سال ۷۰۲ هجری قمری به فرمان الجایتو در شهر سلطانیه که در آن دوره مرکز حکومت ایلخانیان بود، شروع به ساخت شده و  در سال ۷۱۲ هجری قمری به اتمام رسید. بعضی از تاریخ نویسان نوشته‌اند سلطان محمد خدابنده این گنبد و بنای عظیم را بنا کرد که اجساد ائمه اول و سوم شیعیان یعنی امام علی علیه السلام و امام حسینعلیه السلام را از آرامگاهای خود به آنجا منتقل کند؛ ولی به علت خوابی که دید از این عمل منصرف شد.

دالان‌های تودرتویی در سردابهٔ این بنا موجود است که حدس زده می‌شود برای اجرای مراسم خاصی به کار می‌رفته‌است. حتی حدس می‌زنند که سلطان محمد خدابنده پس از مدتی از اسلام روی برگردانده و دوباره به اصل خود برگشته و شمن شده[نیازمند منبع] و این دالان‌ها و فضاها برای اجرای مراسم مذهبی خاص پس از مرگ وی بوده‌است. البته جسد وی نیز به جای دفن در سردابه، در کوه‌های اطراف دفن شده‌است.

گفته می‌شود در ساخت گنبد بزرگ شهر فلورانس از این گنبد الگوبرداری شده‌است. بنای این گنبد که بعد از گنبدهای سانتاماریا دلفیوره و ایاصوفیه سومین گنبد بزرگ دنیاست.
گفته می‌شود در ساخت گنبد بزرگ شهر فلورانس از این گنبد الگوبرداری شده‌است. بنای این گنبد که بعد از گنبدهای سانتاماریا دلفیوره و ایاصوفیه سومین گنبد بزرگ دنیاست.

 

ویژگی‌های گنبد سلطانیه

  •  گنبد سلطانیه از نظر ارتفاع بعد از کلیسای سانتا ماریای ایتالیا و مسجد ایاصوفیه ترکیه به عنوان سومین گنبد جهان شناخته می شود.
  •  این بنا عنوان بزرگ‌ترین گنبد تاریخی در ایران و بزرگترین گنبد آجری در جهان را نیز به خود اختصاص داده است.
  •  گنبد سلطانیه در بُعد جهانی نیز شهرت خاصی دارد و در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
  •  این گنبد، نخستین نمونه گنبد دو پوسته در جهان به شمار می رود.
  •  گنبد سلطانیه الهام بخش معماران در ساخت کلیسای سانتاماریا دلفیوره ایتالیا ( کلیسای جامع فلورانس ) و تاج محل هند بوده است.
  •  این گنبد با وزن ۱۶۰۰ تن به مدت بیش از ۷۰۰ سال همچنان پابرجا ایستاده و تنها ۸ سانتی متر نشست داشته است.

 

معماری گنبد سلطانیه

کاشی‌های طلایی رنگ و منقش و هشت گوش تربت خانه و ازاره‌های آن از لحاظ هنر کاشی پزی فوق‌العاده ممتاز و کم نظیر است. پلان بنا در رقوم همکف و طبقه اول با فضاهای اطراف مرتبط با گنبد، نزدیک به مستطیل و ادامه مجموعه در طبقه دوم و سوم دارای پلان هشت ضلعی است. این بنا از سه فضای گنبدخانه، تربت‌خانه و سردابه تشکیل شده است. گنبد آرامگاه اولجایتو، با ارتفاع ۵۰/۴۸ متر و قطر دهانه ۴۰/۲۴ متر، بزرگ‌ترین گنبد تاریخی در ایران و بزرگترین گنبد آجری در جهان است.

گچکاری‌های داخلی
گچکاری‌های داخلی
معماری داخلی گنبد
معماری داخلی گنبد
معماری داخلی گنبد
معماری داخلی گنبد
معماری داخلی گنبد
معماری داخلی گنبد

 

قدیمی ترین عکس از گنبد 

عکس قدیمی از گنبد سلطانیه
عکس قدیمی از گنبد سلطانیه

 

نقاشی گنبد سلطانیه

سلطانیه سال ۱۲۲۰ شمسی اثر اوژن فلاندن
سلطانیه سال ۱۲۲۰ شمسی اثر اوژن فلاندن
نگاره بنا در دوره محمدشاه قاجار اثر اوژن فلاندن
نگاره بنا در دوره محمدشاه قاجار اثر اوژن فلاندن

نمای داخلی گنبد 

تزئینات داخلی بنای گنبد سلطانیه شامل گچ بری ، مقرنس کاری، کاشیکاری، خطوط تزئینی و تزئینات آجری متنوع است. گنبد سلطانیه مجموعه‌ای است بی‌نظیر از اصیل‌ترین هنرهای تزئینی ساختمانی ایران زمین. بر روی دیوارهای داخلی بنا، طرح‌هایی به خط بنایی با ترکیب کاشی آبی رنگ و آجر، کلمات الله، محمد و علی و تلفیق کلمات محمد و علی و ترکیب‌های پیچیده هندسی از کلمه علی ساخته شده است.

نمای داخلی گنبد
نمای داخلی گنبد
نمای داخلی گنبد
نمای داخلی گنبد
نمای داخلی گنبد
نمای داخلی گنبد

ویدئو مستند از گنبد سلطانیه

 

منبع:

کارناوال ، گنبدسلطانیه زنجان | بزرگترین گنبد آجری جهان

کجارو، گنبدسلطانیه؛ بزرگترین گنبد خشتی جهان

ویکی پدیا ، گنبدسلطانیه

نمناک، تصاویر دیدنی از گنبدسلطانیه زنجان

 

عضویت
اطلاع از
guest

1 نظر
پرامتیازترین
جدیدترین قدیمی‌ترین
بازخورد درون خطی
دیدن تمامی دیدگاه ها
پويا

خیلی خوب و جذاب بود