نوروز در دوره آل بویه

شاهان بویه ای، خود در نوروز بار عام (دیدار عمومی) اجازه حضور مردمان در حضور شاه میداده و برای تهنیت جلوس میکردند؛ همان گونه که عضدالدوله ضمن جلوس نوروزی جامه مخصوصی به نام (قباء سقلاطونی) سفارش میداد از سروده ها چنین برمی آید که این لباس ویژه همان جامه خسروانی بود که پادشاهان ایران باستان در نوروز به تن می کردند. گویا مقامات دولتی نیز در عید نوروز لباس مخصوصی به تن می کردند. همچنین رسم بود شاعران نوروز سران فرارسیدن نوروز را به شاه شادباش میگفتند. رسم دیگر این بود که شاعران برای درباریان نیز شعر میفرستادند و به صورت گروهی به نزد امیران آل بویه میرفته شعر میخواندند.

وصف خواندنی بسیاری از این سروده ها شادمانی و نشاط مردم و طبیعت نوروزی بود در توصیف نوروز سروده ها آن قدر زیاد بود که اشعار نوروزی خود به تنهایی موضوع کتابی شده که حمزه اصفهانی به نام الاشعار السائره فی النیروز و المهرجان گردآورد و و به عضدالدوله تقدیم نمود؛ از دیگر رسوم نوروزی این بود که وقتی مردمان به هم می رسیدند چنین دعا می نمودند هزار نوروز زنده باشی یا به عبارت عامیانه تر هزار نوروز به این نوروزها! به نظر میآید آنچه امروزه در عبارت «صد سال به این سالها» دیده میشود، پیشینه ای به در ازای ایران باستان دارد.

همچنین مرسوم بود که هدایایی از سوی وزرا و درباریان به شاه پیشکش میشد همان طور که مهلبی وزیر معزالدوله یشتر اموالش را در نوروز سالیان متوالی به امیر هدیه داد. اما در بغداد رسم بود که مردم به یکدیگر آب و خاک می پاشیدند و بازی و سرگرمی های مشهور را انجام میدادند. با توجه به سیاست چشم و هم چشمی امرای بویی به ویژه الگوگیری پسران عضدالدوله از پدرشان که هریک زمامدار قلمرویی بودند میتوان گفت در سراسر سرزمین های دیالمه نوروز به همین رسم برگزار میشد. در شیراز مردم مسلمان و زرتشتی نوروز را با یکدیگر جشن میگرفتند. در اصفهان در عید نوروز بازارها برپا بود و مردم به جشن و شادی می پرداختند.

روایات برپایی نوروز در آل بویه

صاحب بن عباد وزیر بزرگ دوره آل بویه نسبت به ایران و سنن ایرانی نیز علاقمند بود و درباره اعیاد معروف و فضائل عید نوروز کتابی تألیف کرده است. این گونه نوروز شاهدی کاملاً ایرانی بر تأثیر فرهنگ کهن ایران در مراسم بوییان و سندی بر باورمندی این دولت بر آیین های فرهنگی – اجتماعی ایران قدیم بود.

مهیار دیلمی شاعر بزرگ دوره آل بویه در وصف نوروز چنین می گوید:

نوادگان خسرو (منظور شاهان بویه ای که خود را جانشین خسروان ساسانی میدانستند) ، مجد و شکوهی را گسترانیدند که تاریخ آنها را در دل خویش ثبت کرده است. هنوز هم سخن هایی درباره عظمت دیرینه آنان بر سر زبانهاست. آنان همه چیز را بر پایۀ عدالت پی ریزی نمودند و این عدالت را در عید و آغاز بهار بنیان نهادند.