سفال سازی در دوره صفویه

کوزه گری در دوره صفویه پیوسته رو به پیشرفت و رونق و کمال بود که به اوج شکوفایی خود رسید. کیفیت خشت های سفالین دوره ی صفویه قابل قیاس با دوران های گذشته نبود و از کیفیت بالایی برخوردار بود. کوزه گران دوره ی صفویه به تقلید از سبک های دوران قبل نپرداختند بلکه انواع جدیدی از محصولات سفالین را تکامل دادند و قوه ی تخیل و ابتکار خود را به کار انداختند.دسته ای از ظروف که رنگ زیبایی داشتند و طرح های بسیار ظریف و ساده ی آنها داخل زمینه ای به رنگ سفید شیری قرار دارد، اصیل ترین نقوش تزیینی اسلیمی از نوع ترنج های ستاره مانند با دقت و ظرافت قابل توجهی کشیده شده است. ملایمت رنگ مایه ها، سادگی رنگ و طرح و لعاب سادهی این دسته ظروف، شکوه فراوانی به آنها می دهد.سیر تکاملی جالبی نیز در جهت تولید ظروف سبز رنگ لعاب دار عمدتا به شکل بطری و تنگ با نقوش برجسته ی پیکرهایی که غالبا در لباس اروپایی بودند، وجود داشت. کوزه گران صفوی با به کار گیری رنگ های ملایم و سایه های کمرنگ به نتایج حیرت انگیزی دست یافتند.

مهم ترین واقعیت در مورد تاریخ سفال سازی در دوران صفویه مبادله ی وسیع فنون و طرح ها بود که در آن دوره میان ایران و چین صورت می گرفت. شاه عباس اول در مورد صنعت سفال سازی، نظیر هر چیز دیگری که بر آن دست می نهاد، روش عمل گرایانه ای در پیش گرفت. در آن عصر، اروپاییان چینی های خود را از کشور چین تهیه می کردند. شاه عباس خود اندیشید با کمی تلاش می توان این چینی ها را در ایران تهیه کرد و در این صورت برای اروپاییان هم در راه و در هم وقت صرف جویی میشود و از نظر اقتصادی برای آنها مقرون به صرفه است که این کالا را از ایران تهیه کنند و برای ایران نیز نتایج اقتصادی سودمندی به همراه خواهد داشت. برای انجام این کار شاه عباس سیصد خانواده ی چینی را با خود به ایران آورد و اکثریت آنها را در اصفهان سکنی داد.

هنرمندان ایرانی با ذوق و استعداد هنری خود نه تنها این فن را به خوبی از کوزه گران چینی فرا گرفتند بلکه ایده های تزیینی خود را نیز به آن افزودند و بعد از مدت کوتاهی این فن نیز خصیصه ی ایرانی به خود گرفت و در رقابت با چینی خاستگاه خود، کشور چین، به مقبولیت قابل توجهی رسید، به طوری که این بدلها با اصل آنها قابل تشخیص نبود و شباهت زیادی با یکدیگر داشتند. چینی های ایرانی از کیفیت بالایی برخوردار بودند و در طرح و رنگ تنوع زیادی داشتند. تصاویر معمولا از گل و درخت بود و زمینه ی آنها مفید یا آبی آسمانی و با زرد و لیمویی بودند. در اعتلای این هنر، نقش طراحان و نقاشان بسیار برجسته بود. نقاشان برای تهیه ی تصاویر گل ها و نباتات و حیوانات و مجالس ان با سفال سازان همکاری داشتند، زیرا تصاویری که بر روی این چینی ها دیده می شود نشان دهندهی آن است که نمی تواند کار اشخاص معمولی بوده باشد.شهرهایی که این چینی ها در آن تولید میشد، عبارت بودند از اصفهان، یزد، کرمان، مشهد، زرند و شیراز، به خصوص مشهد و کرمان چینی هایشان بسیار ممتاز بود و با اصل آنها که از چین می آمد، تفاوت چندانی نداشت.