آثار تاریخی اصفهان
آثار تاریخی و مکان‌های گردشگری اصفهان
کشور ایران به عنوان یکی از پهناورترین و باستانی‌ترین کشورهای دنیا، آثار باستانی و میراث فرهنگی بسیار زیادی در شهرها و استان‌های مختلف خود دارد. یکی از شهرهای تاریخی ایران که همواره مورد توجه باستان شناسان قرار دارد، اصفهان است. آثار تاریخی اصفهان متشکل از چندین بنای تاریخی با ارزش‌های فرهنگی و علمی بسیار بالایی بوده و برخی از آنها در سازمان جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده‌اند. با ما در ادامه این مطلب همراه باشید تا به معرفی این آثار و مختصری به شرح پیدایش آنها بپردازیم.
استان اصفهان با مساحتی بالغ بر ۱۰۶۰۰۰ کیلومتر در بخش مرکزی کشور ایران قرار دارد. این استان، حدود ده درصد از بیابان‌های کشور ایران را در بر گرفته و به طور کلی دارای آب و هوای گرم و خشک است. از جمله شهرهای کویری و زیبای استان اصفهان میتوان به اردستان، آران و بیدگل، کاشان و شهر اصفهان اشاره کرد.
از طرفی، شهر اصفهان را میتوان در میان یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین شهرهای دارای صنایع دستی ایران به شمار آورد که ساخت و تولید این اقلام، از گذشته‌های بسیار دور به عنوان نوعی هنر در میان مردم این ناحیه رایج بوده است. تزیینات آجری، کاشی کاری، گچ بری، خطاطی، مینا کاری، خاتم کاری، منبت کاری، مس گری و قالی بافی و مینیاتور از مهم‌ترین آثار هنری استان اصفهان هستند که رد پای آنها را میتوان در اماکن تاریخی و گشت و گذار در شهرهای بزرگ و کوچک این استان یافت.
آثار تاریخی اصفهان
استان اصفهان به جهت داشتن آثار تاریخی و باستانی گوناگون که بسیاری از آنها ثبت ملی و جهانی (یونسکو) شده‌اند، یکی از مقاصد گردشگری مهم ایران است. شهر اصفهان به عنوان مرکز این استان، در سال‌های ۱۰۵۰ تا ۱۷۲۲ میلادی و میانه حکومت صفویه، پایتخت ایران بوده و از رونق بسیار خوبی نیز برخوردار بود. این شهر در سال ۲۰۰۶ به عنوان دومین شهر پایتخت فرهنگی جهان اسلام پس از شهر مکه انتخاب شد. از دوره پهلوی به بعد، توسعه صنعتی و بازسازی آثار تاریخی اصفهان مورد توجه قرار گرفته و اقدامات لازم برای اجرایی شدن آنها آغاز شد.
جالب است بدانید که استان اصفهان مردمانی از اقوام مختلف اعم از فارس، لر، کرد، ترک، گرجی و … را در خود جای داده است. تمامی این عناوین و ویژگی‌ها نشان از شکوه و زیبایی این استان و همچنین شهرهای مهم آن دارد، که بایستی در سفرهای ایرانگردی جزو مقاصد اول گردشگری انتخاب شود.
نام آثار تاریخی اصفهان
برخی از آثار تاریخی و مراکز گردشگری استان اصفهان عبارتند از:
چهل ستون
این بنای تاریخی، کاخی بسیار زیبا و مستطیلی شکل است که ۱۸ ستون، تالار آینه و اطاق‌های با نقاشی‌ها و طراحی‌های بسیار خاص و زیبا دارد. نام این عمارت نیز از آنجا گرفته شده که تصویر این ستون‌ها در حوض‌های کاخ می‌افتاده و دو برابر دیده می‌شده است. شاه عباس اول صفوی، این کاخ زیبا در شهر اصفهان بنا نهاده بود. البته ساخت این عمارت در زمان حیات شاه عباس اول به پایان نرسیده بود و شاه عباس دوم، آن را به پایان رساند. حال اگر نگاهی به شیرهای سنگی که در چهارگوشه حوض مرکزی عمارت قرار دارند نگاهی بیندازید، نشانه‌هایی از عهد صفویه را در آنها خواهید دید.
پل خواجو
پلی است که ۲۴ چشمه، ۱۳۲ متر طول و ۱۲ متر عرض دارد. این پل، در سمت راست سی و سه پل در شهر اصفهان قرار داشته و در زمان صفویه، ساخت آن به پایان رسیده است. در زمان صفویه، نام این پل را پل شاهی نهاده بودند. اما در قرون اخیر، به دلیل همجواری این پل با محله خواجو در شهر اصفهان، نام آن به پل خواجو تغییر یافت.
پل چوبی (جویی)
این پل نیز یکی از پل‌هایی است که بر روی زاینده رود بنا شده و به کاخ هفت دست می‌رسیده است. پل چوبی که آن را پل سعادت آباد نیز می‌نامند، در دوران صفویه ساخته شده و از جمله بناهای تاریخی دوره شاه عباس دوم به شمار می‌رود.
سی و سه پل(پل الله وردی خان)
پلی با ۳۳ دهانه است که در اصفهان و دوره ی صفویان، مصادف با حکومت شاه عباس صفوی بر روی زاینده رود احداث شده است. این پل در ابتدا پل جلفا و پس از آن به نام پل الله وردی خان نامیده می‌شد. سی و سه پل، حد فاصل چهار باغ عباسی به چهار باغ بالا است که ۲۹۵ متر طول و حدود ۷۵ متر عرض دارد.
کلیسای وانک
این کلیسا با نام سن سو نیز شناخته می‌شود. درون کلیسا به نقاشی‌های خاص رنگ روغن و آب طلا مزین شده و برج ناقوس کلیسا نیز روبروی درب اصلی کلیسا قرار دارد. کلیسای وانک در زمان سلطان حسین صفوی ساخته شده و در صحن آن، تعدادی از ارامنه و نمایندگان سیاسی کشورهای دیگر که در شهر اصفهان فوت کرده بودند، دفن شده‌اند. این کلیسا موزه‌ای با آثار تاریخی ارزنده و اصیل نیز دارد.
چهارباغ عباسی
در شهر اصفهان، چهارباغ‌های بسیاری وجود دارند که یکی از زیباترین و خوش منظره‌ترین‌های آنها، چهارباغ عباسی است. این خیابان یکی از مسیرهای پیاده روی است که در تمام طول مسیر، درختان زیبا و سرسبزی وجود دارند. این چهارباغ از سی و سه پل به سمت شمال شهر اصفهان کشیده شده و از طریق سی و سه پل، به چهارباغ پایین (مسیر جنوبی شهر) متصل می‌شود.
میدان نقش جهان
این میدان یکی از میادین بسیار خاص و زیبا در سراسر دنیاست که حدود ۵۰۰ متر طول و ۱۵۰ متر عرض دارد. جالب است بدانید که میدان نقش جهان، خود چهار اثر تاریخی از جمله مسجد امام، مسجد شیخ لطف الله، کاخ عالی قاپو و بازار قیصریه را به یکدیگر متصل کرده است. در گذشته، برگزاری مسابقاتی همچون چوگان و قاپوق اندازی و اجرای انواع رژه توسط سربازان و سپاهیان در این میدان انجام می شد.
هم اکنون نیز اگر به دو ستون سنگی که در مقابل مسجد امام قرار دارند بنگرید، خواهید دید که دو ستون دیگر نیز به قرینه این ستون‌ها در مقابل بازار قیصریه قرار دارند. این ستون‌ها برای انجام بازی‌‌ها و ورزش‌های گوناگون در میدان نقش جهان بنا شده بودند.
مسجد شاه
این مسجد در دوران صفویه بنا شده و از آن با نام‌های دیگری همچون مسجد سلطانی، مسجد جامع عباسی و مسجد امام نیز یاد می‌شود. همانطور که اشاره کردیم، موقعیت آن در ضلع جنوبی میدان نقش جهان اصفهان است. مسجد امام، دارای یک صحن مرکزی، ایوان‌ها، رواق‌ها، گنبدخانه، شبستان، مدرسه، حجره و … با کاشی کاری‌های بسیار خاص و دیدنی است.
کاخ عالی قاپو
عالی قاپو، نامی به زبان ترکی و به معنای درگاه بلند است. کاخ عالی قاپو به دستور شاه عباس اول ساخته شده و دارای ۶ طبقه است. جالب است بدانید که نمای این کاخ از بخش‌های مختلف میدان نقش جهان با یکدیگر تفاوت دارد. به عبارت بهتر، تعداد طبقات آن از زوایای گوناگون، به طور دیگری دیده می‌شود. این کاخ نیز در دوره ی صفویان و روبروی مسجد شیخ لطف الله در میدان نقش جهان اصفهان بنا شده است.
مسجد شیخ لطف الله
این مسجد را میتوان به عنوان یکی از شاهکارهای معماری و کاشی کاری دانست که توسط شاه عباس صفوی در قرن یازدهم هجری بنا شد. علت نامیدن این مسجد با نام شیخ لطف الله، آن است که این شیخ یکی از علمای بزرگ شیعه بوده و به دعوت شاه عباس اول در شهر اصفهان ساکن شده است. شیخ لطف الله در این مسجد به برپایی نماز و تدریس علوم دینی مشغول شده و نام این مسجد نیز به احترام او انتخاب شده است.
مسجد شیخ لطف الله در شهر اصفهان و ضلع شرقی میدان نقش جهان قرار دارد.
کاخ هشت بهشت
یکی از بناهای بسیار زیبا و تاریخی استان اصفهان، کاخ هشت بهشت است. این کاخ در دوران صفویه و در میان یک باغ بنا شد. نام هشت بهشت از آنجا آمده که شاه سلیمان، این عمارت را برای اقامت هشت نفر از بانوان اول دربار که سوگلی پادشاه بوده‌اند ساخته است. این کاخ دارای طاق‌های بسیار زیبا و طراحی منحصر به فردی است که چشم همگان را خیره می‌سازد. از این رو این کاخ را به عنوان یکی از برترین و خاص‌ترین نمونه‌های معماری عصر صفویه می‌شناسند.
منار جنبان
منار جنبان، نام ساختمانی است با دو مناره که ارتفاعی در حدود ۷ متر دارد. این ساختمان آرامگاع عمد عبدالله، عارف قرن هفتم هجری است و در دوره صفویه در روستای کارلادان بنا شده است. نام این مناره از جنبش مناره‌های آن آمده و گفته می‌شود زمانی که یکی از مناره‌های آن را تکان لدهید، مناره دیگر نیز به جنبش افتاده و تکان خواهد خورد. برخی از روایات طراحی ساختمان منار جنبان را به شیخ بهایی نسبت داده‌اند.
آتشگاه (آتشکده)
آتشکده، نام بنایی است که در جاده اصفهان به سمت نجف آباد، روی تپه‌ای سنگی احداث شده و به رودخانه زاینده رود نیز اشراف دارد. این بنای تاریخی از دوره ساسانیان به جا مانده جزو کهن‌ترین بناهای تاریخی شهر اصفهان است. روایت است که زرتشتیان در این ساختمان آتشکده، آتش می‌افروخته‌اند!
آرامگاه الراشد بالله
راشد بالله یکی از خلفای عباسی در دوره سلجوقیان بوده که به قتل رسیده و آرامگاه وی در مقبره‌ای با دو گنبد قرار گرفته‌است.
آرامگاه باباقاسم
بابا قاسم، یکی از عرفای قرن هشتم هجری و از دوره ایلخانان بوده است. در کنار مقبره وی، مدرسه‌ای به نام مدرسه امامیه وجود دارد که جزو قدیمی‌ترین مدارس طلبه نشین در شهر اصفهان است. این مدرسه توسط یکی از مریدان بابا قاسم احداث شده و پس از مرگ بابا قاسم نیز همین شخص مقبره بابا قاسم را در کنار مدرسه بنا نهاد.
آرامگاه خواجه نظام الملک
خواجه نظام الملک یکی از رجال علمی، ادبی و سیاسی قرن پنج هجری بوده که در زمان سطلنت سلطان ملک شاه نیز مقام وزارت را در اختیار داشته است. آرامگاه وی در کوی دار البطیخ واقع در میدان میر شهر اصفهان قرار دارد.
آرامگاه صائب تبریزی
صائب، یکی از شعرای به نام استان اصفهان است که پس از مرگ، در باغ خود دفن شده و آرامگاه او به محلی تاریخی و گردشگری تبدیل شده است.
مسجد سید
این مسجد توسط حاج سید محمد باقر شفتی که از روحانیون بزرگ شهر اصفهان بود بنا شده و در قرن سیزدهم هجری نیز ساخت آن به پایان رسیده‌است. در این مسجد، تالاری برای تدریس و همچنین مقبره حجت الاسلام شفتی قرار دارد.
مسجد جامع اصفهان
ساخت مسجد جامع اصفهان در قرن دوم هجری آغاز شده است. این مسجد با نام عتیق و مسجد جمعه نیز شناخته شده و جزو آثار معماری بسیار خاص و برجسته ایران است. این مسجد و بخشی از بازار اصفهان در زمان جنگ ایران و عراق دچار آسیب شد و طاق‌هایی از شبستان مسجد به کلی فرو ریخت. به مرور زمان این ویرانی‌ها ترمیم شد و هم اکنون این مسجد به عنوان یکی از مساجد بزرگ و اصیل اصفهان شناخته می‌شود.
درب امام
درب امام، مقبره دو امام زاده با نام ابراهیم بطحا طباطبایی و سید علی است که در قرن نهم هجری بنا شده است.
ارگ شیخ بهایی (هفت برج خارون)
یکی از بزرگترین مجموعه های تفریحی استان اصفهان که در بازار کهنه و نزدیک بقعه درب امام قرار دارد. این بنا از عهد صفویه در نجف آباد باقی مانده و به افتخار شیخ بهایی، به نام ارگ شیخ بهایی یا حمام شیخ بهایی شناخته می‌شود. شیخ بهایی، در امور تقسیم آب زاینده رود در اصفهان و روستا‌های همجوار آن نقش بسیار مهمی داشته و حتی توانسته بود تا با یک شمع، گرمابه ساختمان گلخن را گرم کند!
حمام علی قلی آقا
حمام علی قلی آقا و مجموعه بناهای عمومی از قبیل مسجد و بازارچه، از دوره صفویه به جا مانده‌اند. علی قلی آقا، یکی از خواجه‌های حرم صفوی بوده و این بناها را احداث کرده‌است. حمام علی قلی آقا در میدان تختی و خیابان مسجد سید قرار داشته و دارای حمام‌های کوچک و بزرگ و همچنین محلی به نام چال حوض است.
ارگ گوگد
یکی از قدیمی‌ترین بناهای شهرستان گلپایگان، ارگ گوگد است. این ارگ در جاده ابریشم واقع شده و در هنگام جنگ به عنوان دژ نظامی کاربرد داشته است. در زمانی که جنگی اتفاق نمی‌افتاد، این ارگ کاربری خود را به کاروانسرا تغییر می‌داده و هم اکنون نیز در قالب یک هتل سنتی سه ستاره به کار خود ادامه می‌دهد. ارگ گوگد در زمان صفویه بنا شده و در فهرست آثار ملی به نام خاندان شایسته ثبت شده‌است.
