اهمیت خلیج فارس در دوره ساسانی

توجه شاهان ساسانی به شهرسازی در کرانه های شمالی و جنوبی خلیج فارس مهمترین دلیل بر رویکرد آنان به این آبراه استراتژیک است. شاهد بارز این قول، ساخته شدن بنادری چون هرمزاردشیر (اهواز) ویه اردشیر (سلوکیه) ، بهمن اردشیر، ریو اردشیر (بوشهر کنونی) و رام اردشیر و بت اردشیر در سواحل بحرین بود. شاپور دوم  توجه خاصی به دریای پارس داشت، تا آنجا که به ایجاد یک نیروی دریایی برای دفاع از مرزهای طولانی ایران اقدام کرد. سر پرسی کاکس می نویسد:

از زمان سناخریب آشوری تا نیمه قرن چهارم میلادی، نخستین بار بود که یک نیروی دریایی در خلیج فارس پدید آمد. فرماندهی مستقیم این نیرو که بیشتر برای رفع مزاحمت دزدان عرب سواحل و بسط قدرت دریایی امپراتوری ساسانی در خلیج فارس به کار گرفته شد با شاهنشاه ساسانی شاپور دوم بود.

گسترش قلمرو دریایی ایران تا سواحل شرقی عربستان و تجارت دریایی ایرانیان در سواحل عمان هند و سیلان از ویژگی های دوران شاپور دوم ساسانی بود.از مطالعه منابع عصر ساسانی و آثار متقدم اسلامی چنین مستفاد می شود که پادشاهان دیگر ساسانی نیز به دریای پارس توجه داشتند، تا آنجا که وقتی شاهزاده یمنی برای نجات سرزمین خویش از سلطه حبشی ها از خسرو انوشیروان یاری طلبید، پادشاه ساسانی برای کمک به مردم یمن یکی از سرداران خود را به نام وهرز دیلمی به همراه سپاهی مأمور کمک به سیف ابن ذی یزن پادشاه آنجا نمود.

سپاه ایران از بندر ابله در نزدیکی بصره سوار بر کشتی شدند و عازم یمن شدند. بر پایه گزارش طبری سپاه ساسانی با هشتاد فروند کشتی به سوى یمن حرکت کرد شمار سپاهیان ایرانی حدود ششصد تا هزار نفر گزارش شده است. سپاهیان ساسانی پس از حدود دو هزار مایل دریانوردی در خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند در ساحل یمن پیاده شدند. بر پایه گزارش منابع اسلامی وهرز دیلمی با تدبیر و حیله جنگی بر سپاهیان فرمانروای حبشی یمن مسروق بن ابرهه پیروز شد.

در این جنگ سی هزار تن از حبشیان کشته شدند. سپاهیان متحد ساسانی و عرب نواحی مختلف یمن را یکی بعد از دیگری به تصرف درآوردند و سرانجام وارد صنعا مهم ترین شهر جنوبی عربستان شدند.پس از پیروزی ایرانیان در یمن وهرز دیلمی به خسرو انوشیروان نامه نوشت و چگونگی پیروزی سپاهیانش را گزارش کرد به دستور خسرو، سیف ابن ذی یزن به عنوان پادشاه دست نشانده ایران در یمن به حکومت خود ادامه داد. در نتیجه این ،پیروزی دولت مقتدر ساسانی تجارت جهانی در حوزه خلیج فارس تا یمن و عدن را در اختیار گرفت و رقبای رومی را با مشکلات فراوان مواجه ساخت.