محمد نادر شاه پادشاه افغانستان

محمد نادر شاه
محمد نادر شاه
لقب(ها)	امیر افغانستان، غدار
زادروز	۲۱ فروردین ۱۲۶۲ ۹ آوریل ۱۸۸۳ (میلادی)
زادگاه	دهرا دون، هندوستان
درگذشت	۱۷ عقرب (آبان) ۱۳۱۲ ۸ نوامبر ۱۹۳۳
محل درگذشت	کابل، افغانستان
پیش از	محمدظاهرشاه
پس از	حبیب‌الله کلکانی
دودمان	سلسله بارکزایی
فرزندان	محمدظاهرشاه
دین	اسلام سنی

محمد نادرشاه پادشاه افغانستان که در ۲۱ فروردین ۱۲۶۲ برابر با ۹ آوریل ۱۸۸۳) در دهرا دون (به هندی देहरादून، به انگلیسی Dehradun)هندوستان به دنیا آمد و در سال ۱۹۲۹ به سلطنت افغانستان رسید.

زندگینامه

نادرشاه پسر محمد یوسف‌خان برادر دوست‌محمدخان امیر سابق افغانستان بود و قبل از رسیدن به سلطنت نادر خان نامیده می‌شد. در بیست و نه سالگی به خدمت قشون درآمد و در ۱۹۰۷ م. به درجهٔ جنرالی رسید. در سومین جنگ انگلیس و افغان، به هند حمله کرد و تال را گرفت و به‌عنوان نجات بخش افغان شهرت یافت و وقتی که صلح برقرار شد به وزارت جنگ رسید.

در سال ۱۹۲۴ وزیر مختار افغانستان در پاریس گردید. در سال ۱۹۲۶ نادر خان شغل سیاسی خود را ترک گفت و مدتی در نیس گذراند، ولی بعداً به هند آمد و در مرز افغانستان سپاهی تجهیز کرد جنگ که در غزنی درگرفت بیست هزار سرحدی‌های پتان که با نادر آمده بودند کشته شدند اما نتوانستند غزنه را تصرف کنند اما بنا به وعده‌های که به هزاره‌های بامیان از طرف نادر داده شد هزاره‌ها از عقب به حبیب‌الله یورش بردند و حبیب‌الله کلکانی را مجبور به عقب‌نشینی به زادگاهش کردند.

نادر غزنه و به همین ترتیب کابل را تسخیر کرد و حکم اعدام حبیب‌الله و یارانش را صادر کرد که به تاریخ ۲۱ میزان (مهر) ۱۳۰۸ (۱۳ اکتبر ۱۹۲۹) توسط قوای نادری تیر باران و بعداً به دار آویخته شدند.

محمد نادر خان در ۲۳ میزان (مهر) ۱۳۰۸ خورشیدی در قصر سلام‌خانه کابل در برابر اعیان و سران قبایل اعلام کرد که برای انتخاب پادشاه جدید، باید لویه جرگه (شورای بزرگ) تشکیل شود؛ اما سران قبایل تشکیل لویه جرگه را لازم ندیدند و به پادشاهی او سر فرود آوردند. نادر خان رأی این مجمع را پذیرفته و در ۱۵ اکتبر ۱۹۲۹ م. به‌عنوان نادرشاه به تخت پادشاهی افغانستان نشست.

محمد نادرشاه چون قدرت را به دست گرفت، اصلاحات و نظامنامه‌های دوره امان‌الله شاه را به کنار نهاد و محاکم را دوباره به عالمانِ دین سپرد؛ زنان را نیز به رعایت حجاب مکلف ساخت. در دورهٔ او ارتش منظمی بنیاد نهاده شد و با تأسیس دانشکده پزشکی هستهٔ اصلی نخستین دانشگاه کشور ایجاد گردید.

در میزان (مهر) ۱۳۰۹ / سپتامبر ۱۹۳۰ لویه جرگه تشکیل شد که افزون بر تأیید پادشاهی محمد نادر خان ۱۵۰ تن از اعضای همان جرگه را به نام شورای ملی برای تصویب قانون اساسی جدید برگزید. قانون اساسی جدید با استفاده از قوانین اساسی ایران و ترکیه و نظامنامهٔ پیشین تدوین شده بود، به ظاهر نظام پادشاهی مشروطه را در کشور به رسمیت می‌شناخت، اما در واقع قدرت را میان شاه و عالمان دین تقسیم می‌کرد. پس از آن مجلس اعیان مرکب از ۲۷ نمایندهٔ منتخب شاه تأسیس شد.

محمد نادرشاه برای مطبوعات ارزش خاصی قائل بود. روزنامه اصلاح را در ۱۳۰۸ ش / ۱۹۲۹ م پیش از رسیدن به کابل بنیاد نهاد و روزنامهٔ انیس را دولتی ساخت. دیگر انتشارات دولتی را تقویت کرد. انجمن ادبی کابل هم در همین دوره تأسیس شد که مجلهٔ ماهانهٔ کابل را نیز انتشار می‌داد. سالنامه افغانستان هم از ۱۳۱۱ش به انتشار آغاز کرد. جاده‌های کهنه تعمیر و جاده‌های نو تأسیس گردید. نخستین بانک کشور در ۱۳۱۰ ش/ ۱۹۳۱م تأسیس شد.

در عصر محمد نادرشاه نیز در نقاط مختلف کشور قیامها و شورشهایی رخ داد که همه سرکوب شدند؛ از جمله قیام کوهدامن را می‌توان نام برد که چون ارتش از سرکوب آن عاجز ماند، قبایل جنوبی به کابل آمده، آن شورش را خاموش ساختند. سرانجام محمد نادرشاه در ۱۷ عقرب (آبان) ۱۳۱۲ ش/ ۸ نوامبر ۱۹۳۳ م به ضرب گلولهٔ یک دانش‌آموز بنام عبدالخالق در مراسم توزیع گواهی‌نامه‌ها کشته شد.

محمد نادر شاه از بهر خیانتش در حق حبیب‌الله کلکانی و تیرباران او و یارانش؛ (با وجود آنکه در شش جلد از قرآن مهر و امضا نموده بود)، در تاریخ افغانستان به عنوان غدار لقب گرفته‌است.

اکثریت مورخین محمدنادر را عامل همهٔ نفاق و تفرقه‌های قومی در افغانستان دانسته و معتقد اند که او با پذیرفتن دستور از بیرونیان و نسل‌کشی اقوام غیر پشتون؛ سنگ بنای تفرقه و خصومت‌های قومی و زبانی را گذاشت که تا امروز هم افغانستان در آتش آن می‌سوزد.