حمام خان یزد

این مقاله معرفی یکی از جاذبه های دیدنی در استان زیبای یزد، حمام خان است. این حمام یکی از اماکن تاریخی است که هرساله پذیرای گردشگران و مسافران بسیاری از داخل و خارج کشور است. اگر مسیرتان روزی به استان یزد افتاد، پیشنهاد می‌کنیم از این حمام نیز حتما دیدن کنید. مجله گردشگری تاریخ ما را در این مقاله همراهی کنید تا با این مکان تاریخی بیشتر آشنا شویم.

جاهای دیدنی یزد

حمام خان معروف به گرمخانه نور حمامی است بنا شده توسط محمد تقی خان بافقی حاکم یزد به سال ۱۲۱۲(ه. ق) درمیدان خان و در کنار مجموعه خان یزد واقع می‌باشد.

این حمام در زمینی به مساحت ۱۱۷۰ متر مربع و با زیر بنای ۹۰۰ متر مریع بنا گردیده که شامل بخشهای مختلفی از جمله گاوروتون، شاه نشین، خزینه می‌باشد. امروزه از این بنا به عنوان چایخانه و رستوران سنتی استفاده می‌گردد.

حمام خان یزد در میدان خان و در کنار مجموعه خان یزد قرار دارد و این حمام قسمت های گوناگونی را شامل می شود که  بخش های گاوروتون، شاه نشین، خزینه از آن جمله است و امروزه جزء آثار معماری و تاریخی شهر تاریخی و زیبای یزد است. این بنا که مراحل ساخت آن تدریجی بوده، سال ۱۲۲۴ هجری قمری بازسازی و مرمت شده است.

معماری حمام خان

سبک معماری این حمام که در عین سادگی زیبایی خاص خود را دارد به گونه ای است توجه هر گردشگری را به خود جلب می کند و مورد توجه کارشناسان میراث تاریخی و فرهنگی است. این حمام طوری ساخته شده که همه ی مردم در گذشته توان استفاده از آن را داشته باشند و قشر ضعیف و کم درآمد جامعه هم بتوانند به این حمام بیایند و از آن استفاده کنند. حمام خان یزد هم مثل خیلی از اماکن در گذشته فقط یک کاربرد نداشته بلکه مثل دیگر حمام‌ها و مکان های قدیمی مکانی بوده که مردم از آمدن به آنجا مقاصد گوناگونی داشتند مثل دیدن همدیگر و گفتگو و تبادل نظر، پر کردن اوقات فراغت، گفتگو و تبادل نظر، رفع خستگی، جمع شدن دوستان و بیان مشکلات و پیدا کردن راه حل برای مسائل و مشکلات زندگیشان و در برخی موارد هم راز و نیاز و عبادت کردن که به تنهایی یا با دوستان و آشنایانش به این منظورها به این حمام می آمدند.

این فضا با پوشش طاق و گنبد مسقف شده و روشنایی آن از طریق نورگیر زیبای تعبیه شده در گنبد تامین می شود. سطوح داخلی سربینه در اصل با نقاشی هایی مزین بوده که امروزه تنها بخشی از آن تزیینات برجای مانده است. حمام خان یزد در دوره اخیر تعمیر و بازسازی شده و با تغییر کاربری به چاپخانه سنتی تبدیل یافته و جدیداً نیز به ثبت تاریخی رسیده است.

این حمام دارای یک دالان است همچنین سربینه ای دارد که این سربینه فضایی است که از نظر تزئینات و مساحت نسبت به جاهای دیگر حمام برجسته تر است و در آن سکوهایی برای نشستن، رختکن و جاکفشی در نظر گرفته شده است. مهمترین کاربرد این مکان در حقیقت این است که اینجا فضایی بوده که مردم برای پوشیدن لباس و آمادگی برای رفتن به گرم‌ خانه که محل شستشو و نظافت بدن است از آن استفاده می کردند.

در قسمت سربینه‌ ی حمام خان یزد نورگیر زیبایی دارد که این نورگیر در داخل گنبدش ایجاد شده است و تامین کننده نور حمام در طی روز بوده است. اما دیوارهای داخلی سربینه هم جالب توجه است. این دیوارها با نقاشی‌ های زیبایی تزیین شده و در حال حاضر قسمت کمی از این نقاشی ها دیده می شود و بخش زیادی از آن از بین رفته است.

فضای میان سربینه و گرم‌ خانه را در گذشته میان ‌در می ‌گفتند.  گرمخانه هم فضایی مثل سربینه داشت و چهار ستون در وسط داشت و ستون‌ هایی هم در کنار تعبیه شده و همچنین سقف ها به شکل گنبد است.

پس از گرم‌خانه قسمتی دیده می شود که به آن استخر می گفتند. این استخر فضایی نسبتاً بزرگ و سرپوشیده بود و مکان اصلی برای استحمام محسوب می شد. این حمام یک شاه‌ نشین داشت که گرمخانه و استخر را به هم متصل می کرد.

روی دیوارهای شاه‌ نشین هم از داستان‌ های شاهنامه فردوسی نقاشی هایی ترسیم شده که همه به دوره قاجار تعلق دارد و در طی بازسازی بنا به آن افزوده شده‌ است. خزینه مکان سرپوشیده‌ ی پر از آب گرمی بود که گرمخانه و تون را به هم وصل می کرد.

گرمابه‌ ی نور یا حمام تاریخی خان به گونه ای ساخته شده که در سطحی پایین ‌تر از سطح زمین قرار داشته باشد و این مساله هم باعث آسان شدن دسترسی به آب سالم و هم سبب خنک شدن هوا و فضای حمام می‌شد.

دیگر جاذبه های حمام خان یزد

این حمام تاریخی همان طور که گفتیم امروز تغییر کاربری داده و مردم و گردشگران برای دیدن آن به عنوان یک جاذبه تاریخی به این مکان می روند و در کنار بازدید از آن به دیگر دیدنی های اطراف این حمام هم سری می زنند. جاذبه های اطراف این حمام شامل این موارد است:

• بازار خان یزد
• رستوران سنتی خان
• چایخانه سنتی

مسیر دسترسی

حمام خان که در خیابان قیام شهر یزد قرار دارد، دارای سه مسیر دسترسی است: میدان خان، بازارچه کاشی‌گری و بافت مسکونی مجاور حمام. برای رسیدن به حمام خان دو راه را به شما پیشنهاد می‌کنیم: یا اینکه در تقاطع جنوبی خیابان امام خمینی که شاهراه امروزی بافت تاریخی است، وارد بازار مسگرها شوید و بعد از پشت سر گذاشتن بازار، به میدان خان بروید، در انتهای میدان هم به کوچه‌ای می‌رسید که حمام در سمت چپ آن قرار گرفته است؛ یا اینکه از سمت خیابان قیام وارد شوید و سراغ مسجد ملا اسماعیل را بگیرید، که حمام در نزدیکی‌اش قرار دارد.

معرفی حمام خان یزد ، ویدئو

 

منابع

۱ – حمام خان یزد – ویکی پدیا

۲ – حمام خان یزد، مکانی با چند کاربرد مختلف – الی گشت

۳ – معرفی حمام خان ( گرمخانه نور) یزد – نمناک

۴ – حمام خان یزد – کافه صور