عثمان یکم اولین سلطان امپراتوری عثمانی
| عثمان غازی | |
|---|---|
| سلطان غازی بیگ | |
| |
| اولین سلطان امپراتوری عثمانی | |
| سلطنت | ۱۲۹۹ ‒ فوریه ۱۳۲۴ |
| جانشین | اورخان یکم |
| همسر | ملحون خاتون رابعه بالا خاتون |
| خاندان | خاندان عثمانی |
| پدر | ارطغرل |
| مادر | حلیمه خاتون |
| زادروز | ۱۲۵۸ سلجوقیان روم |
| مرگ | فوریه ۱۳۲۴ بورسا، بیگ‌نشین عثمانی |
| خاک‌سپاری | بورسا |
| دین و مذهب | اسلام |
عثمان یکم (به ترکی استانبولی: Birinci Osman) یا عثمان بن ارطغرل بن سلیمان شاه معروف به عثمان غازی یا عثمان بیگ رهبر ترکان عثمانی و بنیانگذار امپراتوری عثمانی بود. او آغازگر سلسله‌ای بود که در طی چند قرن از یک بیگ‌نشین محلی به یک امپراتوری قدرتمند جهانی بدل شد.
منابع و اقوال قابل اطمینان اندکی از مدت حیات عثمان یکم در دست است به همین جهت صحبت از این دوره کار دشواری به نظر می‌رسد. خود حاکمان عثمانی نیز تنها قریب به صد سال پس از مرگ عثمان یکم شروع به جمع‌آوری زندگی‌نامه او کردند.
قول رسمی در دولت عثمانی، عثمان یکم را از اعقاب قبیله قایی از ترکان اوغوز می‌دانست اما برخی این ادعا را باطل و آن را در جهت ایجاد مشروعیت بیشتر در مقابل رقبا دانسته‌اند.
نام
برخی تاریخ نگاران نام عثمان یکم را نامی ترکی و احتمالاً آتمان یا آتامان دانسته‌اند که بعدها به نام عثمان با ریشه عربی تغییر یافته‌است. منابع اولیه بیزانسی نیز نام او را آتومان یا آتمان ذکر کرده‌اند. گفته می‌شود او بعدها نامی اسلامی یعنی «عثمان» را بری خود برگزیده است.
پایه‌گذاری امپراتوری عثمانی
تاریخ دقیق ولادت عثمان یکم نامشخص و اطلاعاتی کمی در رابطه با سال‌های اولیه زندگی او در دست است. به همین جهت اسطوره‌ها و افسانه‌های زیادی حول این موضوع نقل شده‌است. به احتمال زیاد و بنابر نقل نویسندگان قرون بعد، عثمان در میانه قرن سیزدهم میلادی و احتمالاً بین سال‌های ۱۲۵۴ یا ۱۲۵۵ چشم به جهان گشود. بر طبق قول مرسوم در امپراتوری عثمانی، ارطغرل، پدر عثمان قبیله قایی را از ترس مغول‌ها از آسیای میانه به آناتولی رهنمون شد و نسبت به علاءالدین کیقباد، سلطان سلجوقی آناتولی عهد وفاداری بست. سلطان در عوض او و قبیله اش را در سوگوت و نزدیکی مرز بیزانس مستقر کرد. به خاطر رشادت و شجاعتی که ارطغرل از خود نشان داد هر روز جایگاه خانواده و عشیره او بیشتر مطرح می‌شد. به هر حال این مسئله به نقل از تاریخ نگاران منتسب به امپراتوری عثمانی است و حقیقت به صورت کامل روشن نیست.
با مرگ ارطغرل به امر علاء الدین، عثمان بر جای پدر نشست. همانند قبل، حوادث دوران ابتدایی زمامداری او جز موضوع حکمرانی او بر سوگوت و حملات گاه و بیگاه او به مناطق مرزی بیزانس، چیز چندان معلوم نیست. نخستین حادثه که دربارهٔ او با ذکر تاریخ ثب شده‌است نبرد بافئوس در سال ۱۳۰۱ یا ۱۳۰۲ میلادی می‌باشد که در آن توانست نیروهای بیزانسی را که برای مقابله با حملات او اعزام شده بودند، شکست دهد.
عثمان یکم سعی داشت با استیلا بر اراضی پادشاهی بیزانس در غرب اهداف توسعه طلبانه خود را ادامه دهد تا با همسایگان قدرتمندتر ترک درگیر نشود. وی از طریق گذرگاه‌های فریگیه شمالی در نزدیکی اسکی‌شهر تا دشت‌های بیتونیا پیشروی کرد. این موفقیت‌ها با غلبه بر اشراف محلی بیزانسی «برخی از طریق جنگ، برخی از راه ازدواج و برخی دیگر با خرید اراضی یا موارد مشابه» حاصل شد. با قتل علاء الدین توسط مغولان قدرت منطقه کاملاً به دست عثمان افتاد.
گفته می‌شود نخستین فتح حقیقی عثمان سلطه بر دژهای اسقاشهر و قراچه حصار و ینی‌شهر، نخستین شهر با اهمیت تحت حاکمیت او که پایتخت عثمان تبدیل شد، بود. بالا گرفتن کار عثمان زنگ خطری برای پادشاهی بیزانس به حساب می‌آمد. از این رو بیزانسی‌ها به تکاپوی مقابله با او افتادند اما این تلاش‌ها با سازمان دهی ضعیف بی تأثیر بودند. همزمان عثمان به پیشروی خود در دو جهت شمال و جنوب شرقی به سمت دریاهای سیاه و مرمره ادامه داد و در سال ۱۳۰۸ با رسیدن به اهداف، شهر اِفِسوس، در ساحل دریای اژه را نیز گشود. آخرین لشکرکشی او حمله به شهر بورسا بود که با وجود عدم حضور شخصی عثمان در میدان نبرد، پیروزی حیاتی در آن راه را برای سقوط قسطنطنیه هموارتر کرد.
